Home - Kynologie - De duitse herdershond - Tumoren
Tumorziekten behoren bij mens en dier tot de meest gevreesde aandoeningen van deze tijd. Zo'n 40-45 jaar geleden toen de moderne geneeskunde met haar antibiotica en hormoontherapie en de preventie vaccinaties nog niet bestonden waren infectieziekten zoals bij de mens t.b.c. en longontsteking en bij dieren mond- en klauwzeer, abortus bang en hondeziekte de voornaamste doodsoorzaken. Doordat de infectieziekten door het toepassen van voorbehoedende inentingen en het tijdig gebruik van antibiotica sterk zijn teruggedrongen behoort de groep van de tumorziekten nu tot de belangrijkste doodsoorzaken.
Tumoren of gezwellen komen voort uit de eigen lichaamscellen, maar doordat het genetisch programma van de cel is veranderd, is er een tumorcel ontstaan die geen respect meer heeft voor de eigen lichaamscellen. De tumorcel deelt zich onophoudelijk waardoor er steeds meer tumorcellen komen en de tumor steeds groter wordt.
Bij goedaardige (benige) tumoren is de groeisnelheid meestal laag en de cellen groeien niet andere weefsels binnen. Bijv. een huidtumor groeit niet in het onderliggende spierweefsel. Wel kan de tumor als hij steeds groter wordt andere weefsels opzij drukken. Goedaardige tumoren zaaien niet uit in het lichaam. Er raken geen cellen van los die elders in het lichaam weer een nieuwe tumor kunnen vormen. Voorbeelden van goedaardige gezwellen zijn: wratten op de huid, vetbulten in het bindweefsel onder de huid, tandvleesgezwellen bij boxus. Van de melk en kliergezwellen bij teven zijn 3/4 goedaardige kliergezwellen.
Kwaadaardige (maligne) tumoren, ook wel kanker genoemd, hebben meestal een hoge groeisnelheid en de cellen groeien wel andere weefsels binnen, waarbij de functie van dit weefsel verloren gaat.
De cellen die van de hoofdtumor losraken zaaien zich via de bloed- en lymphebanen uit door het lichaam; bijv. naar de longen of de botten. Hier gaan weer nieuwe tumoren groeien en wordt ook dit weefsel vernietigd.
Uit het voorgaande is duidelijk geworden dat vooral kwaadaardige gezwellen levensbedreigend zijn en de goedaardige niet zo snel. Het ongeremd groeien en kapot maken van naburig weefsel is het kenmerk van de maligne tumoren. De doodsoorzaak is ook het uitvallen van de functies van het weefsel wat kapot gegroeid wordt.
Bij alle mensen en dieren ontstaan door celdelingen dagelijks cellen met een afwijkend genetisch programma. De cellen zijn net lets anders dan de normale cellen en ze worden door het afweer-systeem van het lichaam als afwijkend herkend en opgeruimd. Hierdoor krijgen deze cellen geen kans om tot een eventuele tumor uit te groeien.
Vooral bij oudere mensen en dieren kan het afweersysteem wel eens minder attent worden, waardoor het mogelijk is dat er op een gegeven moment een afwijkende cel niet herkend wordt of niet goed aangepakt kan worden. Als dit dan een tumorcel is, kan deze uitgroeien tot een tumor. De celdeling, die een misdeling wordt, kan in allerlei weefsels ontstaan. Bijv. in de maag of darmen, in het bot, in de huid of in de spieren, in de hersenen of in de longen of in de mondholte, baarmoeder of in de prostaat.
Er zijn dus heel veel soorten tumoren; alleen al vanwege de plaats van het ontstaan. In al deze weefsels kunnen goedaardige maar ook kwaadaardige tumoren ontstaan.
Er zijn honderden verschillende soorten 'kanker' met elk hun eigen onaardige eigenschappen. Bijv. een huid-carcinoom is veel minder ernstig dan een osresarcoom in het bot. Tumorziekten zijn vooral aandoeningen van het verouderde individu. Door het veel minder voorkomen van sterfte aan infectieziekten worden de mensen en dieren steeds ouder, waardoor de kans op gezwellen toe gaat nemen. Het is niet zo dat er tegenwoordig veel meer gezwellen voorkomen dan bijv. honderd jaar geleden, maar er zijn nu veel meer oudere mensen en dieren dan vroeger, waardoor de kans dat er in dit langere leven een tumor gaat ontstaan groter wordt.
Tot de meest voorkomende tumoren bij honden behoren de melkkliergezwellen bij teven. Vooral boven de 7 jaar neemt de kans op ontaarding van het klierweefsel toe. Van de gezwellen is 25% kwaadaardig en 75% goedaardig.
Goedaardige gezwellen zullen niet gauw tot sterfte leiden, maar de gezwellen kunnen erg groot worden; ze gaan nogal eens ontsteken en ze ondermijnen de vitaliteit van het lichaam. In alle gevallen is een chirurgische verwijdering van al het melkklierweefsel met de tumoren het beste. Als het een goedaardig gezwel betrof, dan komt er geen nieuwe tumor meer terug. Als het een kankergezwel was kan het zijn dat er cellen in de naburige weefsels waren ingegroeid en die groeien dan weer uit tot een nieuwe tumor. Ook is het mogelijk dat voor de operatie al uitzaaiingen naar de longen waren en dan groeien er in de longen secundaire tumoren. In de helft van de operaties van kwaadaardige melkkliergezwellen blijven de tumoren daarna weg, mits tijdig geopereerd.
Veel voorkomend zijn de bijna altijd aanwezige goedaardige gezwelletjes in de oogleden bij oudere honden. Ze zijn zeer goed te verwijderen.
Wratten op de huid komen erg veel voor, vooral bij gepigmenteerde huiden. Wratten zijn goedaardig maar soms erg onsmakelijk! Ze zijn elektrisch gemakkelijk te verwijderen.
Bij oudere reuen komen vaak anaaltumoren voor. Ook deze gezwellen zijn goedaardig, maar ze gaan vaak bloeden. Ze zijn goed te verwijderen. Darmtumoren zijn meestal kwaadaardig en ze zijn zelden blijvend goed te opereren.
Bot- en gewrichtstumoren, zowel goedaardige als kwaadaardige, zijn altijd ernstig omdat de botten gaan breken en ze nooit constructief te opereren zijn. Wel is een amputatie van een poot soms mogelijk.
Tumoren in de bek zijn goed te behandelen als ze goedaardig zijn. De kwaadaardige carcinomen en melanomen zijn wel te opereren, maar na een aantal maanden komen ze meestal terug.
Longtumoren bij honden zijn meestal uitzaaiingen van een andere tumor in het lichaam en ze zijn inoperabel. Pancreasgezwellen zijn altijd maligne en dodelijk. Testikeltumoren zijn met testikels en al goed te verwijderen. Blaasgezwellen zijn alleen te verhelpen door een stuk van de blaas te verwijderen wat niet altijd mogelijk is en het resultaat vaak niet blijvend goed. Miltgezwellen zijn wel vaak met milt en al goed te verwijderen. De bloedkankers zoals leukemie zijn altijd dodelijk bij honden. De enige therapie bij honden met gezwellen is dus chirurgische verwijdering van de gezwellen. Chemotherapie en bestraling worden nog erg weinig gebruikt. Medicijnen tegen tumoren bestaan nauwelijks.
Over het ontstaan van tumorcellen en het eventueel voorkomen ervan wordt al lang veel onderzoek gedaan, echter met tot nu toe weinig resultaat. Het probleem is dat de tumorcel voortkomt uit een eigen lichaamsdeel en er veel op lijkt. Een medicijn dat de tumorcel vernietigt zal dit ook doen met de goede cellen, zodat het dier sterft.
Sommige rassen hebben meer aanleg om gezwellen te krijgen dan andere. De Boxer bijvoorbeeld loopt hierin nogal voorop. Maar zowel ras- als bastaardhonden kunnen gezwellen krijgen. In bepaalde families is er een grotere kans op het ontstaan van gezwellen zowel bij mens als dier. Andere families onderscheiden zich doordat er bijna nooit gezwellen in voorkomen.
Soms zijn er beschermende omstandigheden, zoals bij gesteriliseerde teven en teven die meer dan tweemaal gejongd hebben komen er veel minder melkkliertumoren voor. Bij teven die voor of na de eerste loopsheid zijn gesteriliseerd komen er bijna geen melkkliertumoren meer voor. Er zijn echter ook stoffen die de kans op het ontstaan van tumoren doen toenemen. We noemen dit carcinogene stoffen, bijvoorbeeld asbeststoffen, oestrogene hormomen, arseen, benzeen, chroomverbindingen en ook radioactieve straling. Er zijn ook virussen die het afweersysteem verlammen zoals het AIDS-virus en het virus van de katteleukaemie, waardoor tumoren vrij spel krijgen.
Ondanks alle moeite van onderzoeken en therapie zullen de komende tientallen jaren de tumorziekten nog één van de belangrijkste doodsoorzaken blijven.
R. J. Wirtz, Waalre
©K.C. De Kempen