Rob's web

Op zoek naar het spoor van de wolf

Home - Kynologie - De duitse herdershond - Op zoek naar het spoor van de wolf


De hond stamt af van de wolf. Dat is bekend. En dat er vele soorten zijn ontstaan is ook bekend. Zo zijn er rassen die goed zijn in het drijven van vee, in het bewaken en verdedigen van vee en onze eigendommen of in de jacht.

Tegenwoordig zijn honden vooral gezellige huisgenoten. Hond en wolf staan soms echter ook als vijanden tegenover elkaar. Mensen gebruiken honden om op wolven te jagen en om hun vee te beschermen tegen wolven. nog steeds roept de wolf zowel respect en bewondering als angst en afkeer op. Een van de manieren om de wolf beter te leren kennen is meewerken aan wetenschappelijk onderzoek onder leiding van wolvenspecialisten.

Dat kan nu in een schitterend natuurgebied in Zuidoost Polen: samen met een Poolse bioloog en een kleine groep ecovolunteers op zoek naar het spoor van de wolf. De onderzoeker heet Wojciech Smietana en het gebied waar hij wolvenonderzoek doet is het Bieszczady Nationaal Park.

Als eco-volunteer aan het werk

Met drie eco-volunteers ben ik naar Polen afgereist om mee te werken in het wolvenproject. Met de vier extra werkkrachten verzamelt Wojciech in korte tijd veel meer gegevens dan hij alleen zou kunnen. Dat is erg belangrijk om het wolvenbeschermingsbeleid te ondersteunen. Omdat het een werkvakantie is, betekent dat flinke wandeltochten maken door het nationale park, op zoek naar allerlei sporen. Dat kunnen pootafdrukken zijn, maar ook uitwerpselen en prooiresten. lk was er al snel achter dat een goede konditie belangrijk is. De tochten gaan namelijk afwisselend berg op, berg af, over meer of minder herkenbare paden, dwars door bossen of over grasweiden.

Maar ja, wolven zijn nu eenmaal gedwongen om in voor ons moeilijk begaanbaar gebied te leven. Onderweg vinden we regelmatig pootafdrukken en uitwerpselen van wolven, honden, vossen, lynxen, jonge beren en verschillende hoefdieren. We hebben ook enkele roofvogels gezien en een conversatie tussen man en vrouw oeraluil gehoord. Daarnaast hebben we veel raven gehoord; ik wist niet dat die zoveel verschillende geluiden maken. Wij waren er precies in de bronsttijd van de edelherten. Onze belanrijkste taak is dan ook het tellen van de burlende mannetjes. Daarom is het nodig om 's ochtends vroeg en 's avonds in de schemer erop uit te trekken. Dan zijn ze volop actief met het veroveren van hinden. Soms hoorden we wel vijf edelherten dicht bijelkaar. Wojciech kreeg ook een keer antwoord op zijn geburl.

Alle wolvenontlasting die we onderweg vinden, verzamelen we in papieren zakken voor nader onderzoek. Aangezien deze monsters nogal stinken doen we er daarna nog een plastic zak omheen voordat ze onze rugzak ingaan. Vossen eten in deze tijd vooral rijpe bosbessen. Dat is goed te zien aan hun ontlasting, die zit dan vol met pitjes. Het is een spannende ervaring om sporen van grote roof- en prooidieren tegen te komen en te beseffen dat ze in de buurt zijn. Dan vraag je je af, wie volgt wie nu eigenlijk?

Om minder herrie te maken zijn we na enkele dagen in twee groepjes op stap gegaan. Een belangrijk voordeel is dan ook dat in dezelfde tijd twee gebieden worden onderzocht. Op weg voor onze avondwandeling zien we ineens een aantal raven boven het grasland langs de weg. Dat betekent meestal dat daar iets eetbaars ligt, dus nemen we een kijkje. Er ligt een kadaver van een hinde, waarvan nog een groot deel van het skelet over is. De doodsoorzaak is dan nog moeilijk te bepalen, maar het is wel duidelijk dat er een bruine beer bij is geweest. Die gooit namelijk het lijf om, zodat er een draai in de nek komt. Wojciech: 'Als het kan neem ik altijd een dijbeen en de onderkaak mee. Thuis bepaal ik dan het vetgehalte van het beenmerg en krijg ik een indruk van de konditie van het prooidier'. Een eindje verderop ligt de maaginhoud van de hinde, met nog onverteerde appeltjes erin. De volgende dag komt Wojciech lachend naar ons toe: 'Nu moet ik mijn lijst van doodsoorzaken voor prooidieren weer aanpassen. Die hinde van gisteren is niet gedood door een roofier, maar waarschijnlijk door een maagexplosie. Ze heeft teveel appeltjes gegeten, die zijn gaan gisten en ontploft'.

Tijdens onze speurtochten verzamelen we talrijke monsters en ondertussen genieten we natuurlijk volop van de oorspronkelijke natuur in het Bieszczady Nationaal Park. leder seizoen ziet er hier anders uit. De mooie herfstkleuren komen in het najaar tevoorschijn en een laagje sneeuw in de winter geeft ook schitterende plaatjes.

Op zoek naar sporen

Sporen (zicht- en hoorbaar) zijn de tastbare bewijzen van de aanwezigheid van wolven. U begrijpt inmiddels dat het zoeken en interpreteren van dit soort sporen de voornaamste activiteit is in het wolvenonderzoek. Daardoor krijg je meer duidelijkheid over trekroutes, voedselsamenstelling, groepsgrootte, groepsdynamiek en prooien. Het probleem van sporenonderzoek is de identificatie. Is dit spoor wel van een wolf? Of is het van (verwilderde) honden, kruisingen of misschien van een lynx of een bruine beer? Voor ons vrijwilligers is het erg moeilijk om sommige sporen te identificeren, maar Wojciech is een goede leraar.

Een combinatie van een aantal sporen maakt de identificatie betrouwbaarder. Met logisch nadenken en op de hoogte zijn van de plaatselijke omstandigheden kom je dan een heel eind. Als je dan heel enthousiast denkt het spoor van de wolf te hebben gevonden, komt de frusterende mededeling van Wojciech: 'Nee, die afdrukken zijn niet van een wolf, maar van een Duitse Herder, die een eindje verderop woont'. Bij uitwerpselen is het verschil tussen wolven en (verwilderde) honden duidelijker waar te nemen. Het ruikt anders. Wolvenontlasting heeft een sterke wildlucht, die bij honden ontbreekt. Van de wolvenuitwerpselen die we vonden en meenamen, bepaalt Wojciech thuis de herkomst van haren en botjes. Zo vindt hij in een van de monsters een soort hoedje: 'Kijk, dit zie je vaak in de ontlasting. Het is het hoefje van de achterkant van hertepoten'.

Wanneer er geen sneeuw ligt is het moeilijk om sporen te volgen. De pootafdrukken zie je alleen langs poelen in de modder. In de winter is dat heel anders. Dan is snow-tracking een belangrijke activiteit: met sneeuwschoenen aan het spoor van een groep wolven volgen. Zo heeft ieder seizoen z'n eigen gezicht en z'n eigen veldwerkzaamheden.

Toekomst van het onderzoek

Het Bieszczady Nationaal Park is te klein voor succesvolle bescherming van de natuur, vooral wanneer het gaat om grote roof- en prooidieren die grote leefgebieden nodig hebben. Met zijn onderzoek wil Wojciech Smietana dan ook een uitbreiding van het nationale park bereiken, zodat de algehele bescherming van het ecosysteeem beter is geregeld. Daarvoor zijn meer gegevens nodig die zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Om die te verzamelen heeft hij de hulp van eco-volunteers ingeschakeld.

Telemetrisch onderzoek (met zenders en ontvangers) is een noodzakelijke uitbreiding om vooral het territoriumgedrag en de rondtrekgewoontes van de wolven beter en,nauwkeuriger te onderzoeken. Dat geldt niet alleen voor wolven, maar ook voor prooidieren. Binnenkort wil Wojciech de eco-volunteers vooral inschakelen bij het radio-tracking: "Ik heb de extra werkkrachten dan hard nodig bij het vangen van wolven en edelherten, het aanbrengen van de zenders en het volgen van de dieren".

Wolvenbescherming stopt niet bij de bescherming van wolven Wojchiech denkt ook aan de problemen die door wolvenbescherming kunnen ontstaan. Wanneer een algehele bescherming van wolven in Polen wordt bereikt, zal het aantal wolven toenemen. Roedels gaan zich uitbreiden en nieuwe gebieden bezetten waardoor de kansen op conflicten met schaapherders kunnen toenemen. Om deze problemen te voorkomen wil hij speciale honden ter beschikking stellen om de schapen tegen wolven en andere roofdieren te beschermen. Wojciech: 'Nu al blijkt dat herders die hun kuddes met honden beschermen, aanmerkelijk minder schapen verliezen dan herders die niet met honden werken. Via een contract maak ik afspraken over de opvoeding, training en eventuele pups'.

Wojchiech beschermt dus de wolf tegen de mens, maar beschermt samen met herder het vee tegen de wolf. Kortom, wolvenbescherming stopt niet bij de bescherming van wolven alleen. Het meedenken met de problemen van de lokale bevolking is heel belangrijk om tot een duurzame wolvenbescherming te komen.

Wilt u zelf ook meewerken aan het wolvenonderzoek in Polen? Vraag dan de (gratis) uitgebreide informatiebrochure aan bij Wolftrail in Hengelo, telefoonnummer: 074-2478885.

Monique van der Vlies

PS. Sinds kort is het ook mogelijk aan wolvenonderzoek in Rusland mee te werken.