Een read-only memory (Nederlands: alleen leesbaar geheugen) of ROM is een geheugenopslagmedium in computers en andere elektronische apparaten. In het ROM van pc's wordt meestal de firmware bewaard. De naam "ROM-geheugen" wordt ook vaak gebruikt maar is eigenlijk een pleonasme, aangezien de M al voor memory (= geheugen) staat.
Een read-only memory wordt gebruikt wanneer een apparaat, ook als het uitstaat, een programma moet bewaren (normaal geheugen RAM verliest zijn inhoud wanneer er geen spanning meer is), of wanneer het nooit of slechts zelden nodig is om het programma te wijzigen. ROM is, in tegenstelling tot wat sommige mensen denken, zeker niet sneller dan RAM; daarom werd op oude pc's het ROM door de computer snel in RAM gekopieerd alvorens het te gebruiken. Dit proces heette ROM shadowing.
Het oudste soort ROM is 'mask programmed'. Dit wordt in de chipfabriek van gegevens voorzien. Een dergelijk ROM is dan ook alleen op bestelling leverbaar, en bovendien alleen in grote aantallen. Desondanks was een dergelijk ROM zeer bruikbaar voor fabrikanten van elektronische apparatuur, waarin een vast computerprogramma moest worden ingebouwd.
Daarna kwam het PROM, Programmable ROM. Dit wordt 'leeg' verkocht. Met een speciaal apparaat, een PROM-programmer of (e)prommer, kunnen er gegevens in een PROM worden geschreven. Achteraf wissen is niet meer mogelijk.
De volgende stap is het opmerkelijke EPROM, Erasable PROM. Dit heeft een kwartsglazen venstertje in de behuizing. Door het EPROM een paar minuten aan ultraviolet licht bloot te stellen, wordt de inhoud gewist. Daarna kan het geheugen met een EPROM-programmer opnieuw geprogrammeerd worden. Daardoor is een EPROM bijzonder geschikt om software te testen die later in een ROM of PROM zal worden gezet.
Wordt een EPROM definitief geprogrammeerd, dat wil zeggen zonder de intentie de inhoud weer te wissen, dan plakt men over het venstertje een etiket met de naam en het versienummer van de software.
Electrically erasable programmable read-only memory, acroniem EEPROM, ofwel 'elektrisch wisbaar, programmeerbaar alleen-lezen-geheugen', is een vorm van permanent geheugen (ook wel niet-vluchtig geheugen) die wordt gebruikt in computers en andere elektronische apparaten om kleine hoeveelheden data op te slaan. Het kan met behulp van een elektrische spanning gewist worden. Oudere typen EEPROM hadden vaak minstens 12 volt nodig, maar moderne typen EEPROM laten zich vaak al bij 5 of zelfs 3 volt wissen.
Het grote voordeel van dit type geheugen is dat het gewist en opnieuw beschreven kan worden, terwijl het is ingebouwd in elektrische apparatuur. Meestal kan dit proces zo'n 10.000 tot 20.000 maal herhaald worden. Moderne EEPROM's kunnen ten minste een miljoen maal gewist en beschreven worden. De retentietijd, dit is de tijd waarin gegevens opgeslagen kunnen blijven, is minstens 10 jaar.
De naam "EEPROM" wordt vooral gebruikt voor kleinere geheugens waarvan de inhoud gewijzigd kan worden zonder eerst een gedeelte te hoeven wissen (alleen het gewijzigde deel wordt automatisch eerst gewist).
Omdat de herschrijfbaarheid beperkt is (in tegenstelling tot statisch of dynamisch RAM-geheugen, zoals in pc's te vinden is), wordt bij de meeste toepassingen het geheugen in blokken opgedeeld. Een speciale controller houdt bij welke blokken het vaakst gebruikt zijn en verdeelt zo de te beschrijven data gelijkmatig over het beschikbare geheugen.
Omdat elke schrijfactiviteit gepaard gaat met het wissen van een blok (een sector) is het schrijven van EEPROM-geheugen vaak een langzaam proces. De leesprestaties zijn daarentegen veelal uitstekend.
Onder flashgeheugen verstaat men een niet-vluchtige vorm van extern geheugen op basis van de EEPROM-techniek. Deze techniek maakt het mogelijk om door middel van één programmeeractie op verschillende plekken in het geheugen te schrijven of te wissen. Flashgeheugen is niet-vluchtig geheugen: het behoudt de data als het apparaat wordt uitgeschakeld.
De naam "FLASH" is ontstaan, omdat dit type EEPROM in één keer (in een flits) volledig of gedeeltelijk gewist kan worden, om er vervolgens iets anders in te schrijven.
Flashgeheugen wordt veel gebruikt om ingebedde systemen te booten.
Een SD-kaart (Secure Digital card) is een geheugenkaart die is opgebouwd met flashgeheugen. Hij kan gebruikt worden in draagbare elektronica als digitale camera's, draagbare computers en pda's. Hij is gebaseerd op het oudere type Multi Media Card (MMC) maar is dikker en heeft een hogere schrijf- en leessnelheid.
Een geheugen dat bedoeld is om veelvuldig beschreven te worden, heet RAM. Dit staat voor random-access memory. De naam is verwarrend, want een ROM is ook random-access: de gegevens kunnen, in tegenstelling tot de gegevens op een magneetband, in willekeurige volgorde gelezen worden. Er is weleens voorgesteld dat de benaming RAM moet worden vervangen door RWM, of dat RAM de afkorting is voor Read And Write Memory, wat dan een backroniem is. De inhoud van een RAM gaat meestal verloren als de voedingsspanning wegvalt.