Zet uw afstemmer op haren en snaren
De afstemschaal
In Nieuws voor Hobbyisten en Radioamateurs nr. 10 werd een aantal suggesties gedaan om de middengolf-afstemeenheid R 6605 en de FM-afstemeenheid R 6610, die beide verkrijgbaar zijn als Philips onderdelenpakket, van een passende afsteminrichting te voorzien. Een afsteminrichting is echter niet compleet zonder afstemschaal, waarop de frequenties, de stations of de kanalen zijn aangegeven. In dit artikeltje doen wij u daarom een paar ideetjes aan de hand voor het maken van een afstemschaal. Van de hierna genoemde afstemschalen voor de Philips onderdelenpakketten (in afbeelding 1 verkleind weergegeven), zijn voor belangstellende lezers op verzoek gratis afdrukken verkrijgbaar bij Nieuwsredaktie, Postbus 218 Eindhoven.
Het maken van afstemschalen
De schalen zijn alleen bruikbaar voor de middengolf-afstemeenheid R 6605 en de FM-afstemeenheden R 6610 en R 6813, als u voor de FM-afstemmers een snaarwiel van 3.5 cm diameter gebruikt (dit wordt meegeleverd bij het onderdelenpakket). De schaal voor de middengolfafstemmer is gebaseerd op een snaarwiel met een diameter een snaarwiel met een doorsnede van 7 cm. De schalen voor de FM-afstemmers R 6610 en R 6813 (de laatste is in de plaats gekomen van de eerste, maar er zullen nog wel enkele R 6610's in schaalloze toestand verkeren) zijn elkaars spiegelbeeld.
Het ideale materiaal om de schalen af te werken, is doorzichtig plastic, polymethylmetacrylaat, dat in de handel is onder de merknamen Perspex en Plexiglas. Een plaatje van dit materiaal, dat zich gemakkelijk laat zagen, kunt u als venster gebruiken. Op enige afstand achter dit venster kunt u een schaalverdeling plakken.
Schaalvergroting
Gebruikt u een snaarwiel met een diameter die afwijkt van de maat waarop de genoemde schalen gebaseerd zijn (dus 7 cm voor de R 6605 en 3,5 cm voor de FM-afstemmers), dan kunt u deze schalen vergroten of verkleinen. In afb. 2 is aangegeven hoe dat moet. U plakt de te vergroten (of verkleinen) schaal op een flink stuk papier. Met een liniaal of een passer bepaalt u het midden van de frequentieschaal. Op bijvoorbeeld 20 cm boven dat midden neemt u een punt A aan en u verbindt dit punt met het midden van de te vergroten schaal (dit is dus de middelloodlijn). Vervolgens verlengt u de lijn AM zodanig dat de lengte gelijk wordt aan de diameter van het snaarwiel dat u wenst te monteren, gedeeld door de diameter waarvoor de schaal getekend is, in dit geval dus 20 cm. Is de schaal dus getekend voor een wiel van 3,5 cm en hebt u er een van 5 cm diameter, dan wordt de middelloodlijn AM': 5 / 3,5 x 20 = 28,6 cm.
M' is het midden van de nieuwe schaal, die u om te beginnen uitzet als een horizontale lijn. Vervolgens kunnen alle punten van de oorspronkelijke schaal op deze lijn worden geprojecteerd door middel van de in afb. 2 getekende lijnen door A. Deze lijnen hoeft u niet helemaal te trekken; alleen daar waar ze de onderste lijn snijden zet u dunne potloodstreepjes. Het midden van de getallen geldt als afstempunt.
Voor u met deze operatie begint, dient u te bedenken dat de schaal veel langer wordt als u een grotere trommel gebruikt. Neemt u een wiel van 7 cm in plaats van 3,5 cm, dan zal de nieuwe schaal tweemaal zo lang zijn.
Het verkleinen van een schaal gaat op overeenkomstige wijze. AM' is dan korter dan AM en de nieuwe schaal komt boven de oude te staan.
De fotografen onder de lezers wijzen wij er, wellicht ten overvloede, op dat de schalen ook fotografisch vergroot en verkleind kunnen worden. De beste resultaten krijgt u als u het hardste materiaal (film en papier) neemt dat te koop is. Er zijn speciale reproduktiefilms in de handel, die zeer fijnkorrelig zijn en niet zo erg gevoelig (omstreeks 6 ASA = 9 DIN). Bovendien zijn dergelijke films doorgaans orthochromatisch, zodat u bij een rood lampje kunt bekijken wat u doet als u hem ontwikkelt.
Het spreekt vanzelf dat u eerst een negatief maakt van de schaalverdeling. Daartoe prikt u de te vergroten schaal met enkele punaises aan de muur. Zorg dat de punaises buiten het deel zitten dat u wilt vergroten, anders komen ze vergroot of verkleind op uw schaal terecht. Het papier mag niet glimmen. Het is het best als het licht er onder een hoek van 45° op valt. De camera dient zuiver haaks op het midden van de schaal gericht te zijn, anders krijgt u een trapeziumvormige schaal. Nog een laatste tip: zorg ervoor dat de gefotografeerde schaal zo groot mogelijk op het negatief komt te staan; dus niet aan de kim gaan staan met uw fototoestel, en dan scherp stellen, maar eerst het toestel instellen op de kleinste afstand (gewoonlijk tussen 60 cm en 1 m) en dan net zo lang naar voren en naar achteren lopen tot u scherp hebt ingesteld.
De vergroting maakt u op de bekende manier, maar dan op goed hard papier. U kunt echter ook een vergroting maken op het stukje film dat u na bovenomschreven opname ongetwijfeld overhoudt. (Dat stukje film moet u dan wel veilig stellen voordat u aan het ontwikkelen slaat; als het eenmaal in aanraking is gekomen met ontwikkelaar, is er niets meer mee te beginnen.) U krijgt dan een transparante schaal, die u aan de binnenkant van het Plexiglas kunt plakken of opsluiten tussen twee plaatjes van dit materiaal.
U kunt de schaalverdeling ook helemaal zelf maken en meteen tot een zeer fraai resultaat komen, door met behulp van strijkletters de aanduidingen direct op het Plexiglas aan te brengen. Strijkletters (en -cijfers) zijn in de meeste kantoorboekhandels in diverse soorten en maten verkrijgbaar.
Horizontale strepen, waarmee u de schaalverdeling kunt decoreren, maakt u het gemakkelijkst door een strookje gekleurd plastic plakband op een glasplaatje te plakken en hiervan met een scheermesje een dun reepje af te snijden. Dit plakt u vervolgens op het Plexiglas.
Schaalverlichting
De schaalverlichting is het fraaist als het plaatje transparante plaat vanaf de zijkant door een gloeilampje wordt verlicht. Is er te weinig plaats voor een gloeilampje, dan kan aan de plastic plaat een omstaande rand worden gebogen, zoals in afb. 3 is getekend. Hiertoe moet het uiteinde van het plaatje voorzichtig worden verwarmd, zonder dat het in aanraking komt met de verwarmingsbron, want dan beschadigt het oppervlak onherstelbaar. Een goede methode is het uiteinde vlak boven een warme soldeerbout te houden; de warmtestraling zal het plastic zacht doen worden; zodat u er gemakkelijk een omstaande rand aan kunt buigen. Het lampje moet zo worden afgeschermd, dat alleen licht tegen de smalle kant van het plaatje Plexiglas schijnt.
Natuurlijk moet het geheel in een aantrekkelijk kastje worden gebouwd, waarvoor u bijvoorbeeld hout kunt gebruiken. Maar ook een kastje van Plexiglas, dat u aan de binnenkant schildert, kan een streling voor het oog zijn. Ter plaatse van de afstemschaal laat u een venster open. De schaal kunt u op enige afstand achter dit venster monteren, op het plastic zelf aanbrengen of, wat het mooist is, op een afzonderlijk stukje plastic aanbrengen en dit aan de achterkant van het venster plaatsen, dus tegen de binnenkant van het kastje. U kunt dan de in afbeelding 3 geschetste verlichting toepassen.