Fysiologische sterkteregeling
In het artikel "Een gewillig oor" (zie "Nieuws voor hobbyisten en radioamateurs nr. 14) hebt u kunnen lezen dat de lage tonen schijnbaar sterker afnemen dan de tonen uit het middengebied, wanneer de sterkteregelaar van een versterker wordt teruggedraaid. Hetzelfde geldt voor de hoge tonen, al is het verschijnsel daar iets minder sterk. Het is echter mogelijk de sterkteregelaar zo in te richten dat deze fysiologische verschijnselen worden gecompenseerd. Een dergelijke fysiologische sterkteregelaar heeft de eigenschap dat de lage en de hoge tonen minder snel afnemen dan de tonen uit het middengebied wanneer de knop wordt teruggedraaid.
Afb 1 Fysiologische sterkteregeling.
In de schakeling van afb. 1 is gebruik gemaakt van een logaritmische potentiometer met een aftakking, in combinatie met enkele weerstanden en condensatoren. De weerstand tussen aftakking en "onderkant" van de potmeter bedraagt ongeveer 20% van de totale weerstand. Deze Philips potentiometers zijn in verschillende waarden in de handel verkrijgbaar.
De schakelaar dient om het "fysiologische" uit te schakelen, zodat een normale sterkteregelaar ontstaat.
Afb. 2 Pot. meter met aftakking.
Bij stereo-installaties wordt de schakeling van afb. 1 dubbel uitgevoerd. In de tabel zijnde waarden van R2, R3, C1 en C2 gegeven voor de verschillende potentiometers. Om te weten welke alternatieve combinatie u dient te gebruiken, moet u de totale weerstand van Ri in aanmerking nemen. In schema's is de waarde van Ri altijd aangegeven en bij bestaande apparatuur vervangt u de aanwezige sterkteregelaar door een van gelijke waarde, maar met een aftakking.
Moet u een waarde hebben die niet in de tabel vermeld is, dan kunt u de verschillende waarden eenvoudig zelf berekenen. Wilt u bijvoorbeeld een potentiometer van 1 MΩ vervangen door een fysiologische sterkteregelaar, dan neemt u een potmeter van 1 MΩ met aftakking. Deze is dus tienmaal zo groot als de potmeter van 100 kΩ die in de tabel vermeld is. De vaste weerstanden neemt u dan ook tienmaal zo groot en de condensatoren worden een-tiende van de aangegeven waarde. Deze waarden worden afgerond op de dichtstbij zijnde handelswaarde.
| A | B | C | |
|---|---|---|---|
| R1 | 22 kΩ | 47 kΩ | 100 kΩ |
| R1a | 5 kΩ | 1O kΩ | 20 kΩ |
| R1b | 17 kΩ | 37 kΩ | 80 kΩ |
| R2 | 8,2 kΩ | 18 kΩ | 33 kΩ |
| R3 | 470 Ω | 680 Ω | 1800 Ω |
| C1 | 2,2 nF | 1 nF | 470 pF |
| C2 | 820 nF | 470 nF | 220 nF |