KG-vakantieradio
Kompakte kwaliteitsontvanger voor onderweg
Ze zijn tegenwoordig populairder dan ooit: de "Globetrotters'; "Yacht-Boys", "Tourings" en hoe ze nog meer mogen heten. Kompakte (en soms minder kompakte) kortegolfontvangers, waarmee men op reis te allen tijde verzekerd is van de voetbaluitslagen en ander belangrijk nieuws uit het thuisland.
De hier beschreven "vakantieradio" valt daar kwa opzet mee te vergelijken. Alleen ligt zijn prijs ver onder en zijn prestaties ver boven wat men gemiddeld aantreft.
Het lijkt wel een rage. Terwijl het vroeger niemand leek te interesseren, wil iedereen die op vakantie gaat nu per se op de hoogte blijven van hetgeen er in ons kikkerlandje gebeurt. De "wereldontvanger" - een ietwat pretentieuze naam overigens - beleeft gouden tijden. Hoe het precies komt weet niemand, maar alle fabrikanten haasten zich om kortegolfontvangers op de markt te brengen en ook hun graantje mee te pikken. Helaas is niet alles goud wat er blinkt en zijn niet al deze "ideale reisgenoten" zo ideaal als de fabrikanten ons willen doen geloven. Globaal vallen ze te onderscheiden in twee kategorieën: de eerste is duur en de tweede slecht. Het gros van de betaalbare "wereldontvangers" schiet met name in selektiviteit schromelijk te kort. Sommige fabrikanten schijnen zich er niet van bewust dat de kondities op de diverse omroep-kortegolf-banden niet te vergelijken zijn met die van pakweg 20 jaar geleden. Al die banden zitten tegenwoordig bomvol, terwijl de effektieve zendvermogens tot astronomische hoogten zijn gestegen. Ook al gaat het om een simpele draagbare ontvanger, dan nog kun je die vandaag de dag niet meer opzetten volgens een recept dat anno 1960 misschien nog een redelijk uitgangspunt vormde. Van een gewone "enkelsuper" die het wat de selektiviteit betreft helemaal van een goedkoop keramisch filtertje moet hebben, zijn met het op de KG-banden gehanteerde 5 kHz raster, geen resultaten te verwachten die tot enthousiasme stemmen. Wanneer u met zo'n ontvanger aan de Franse zuidkust probeert af te stemmen op de Nederlandse Wereldomroep op 6045 kHz (49 meter band) en u hebt de pech dat op 6050 kHz de BBC-Worldservice met flink vermogen aan het "blazen" is, dan hoort u van alles, maar geen Wereldomroep.
Toegegeven, er zijn ook betere ontvangers. Maar daar moet dan ook fors meer voor worden betaald dan de "meeneemprijs" van ƒ 150,- of ƒ 200,-. Daarom hebben wij een beter kompromis gezocht en gevonden. Een vrij simpele ontvanger die voor betrekkelijk weinig geld te bouwen is, maar die door toepassing van het dubbelsuper-principe in kombinatie met kwaliteitsfilters, meer dan uitstekende prestaties levert. De ontvanger kan bovendien zeer kompakt worden gebouwd, zodat hij op vakantie echt een gemakkelijke "meenemer" is, hetgeen van de betere fabrieksontvangers niet altijd gezegd kan worden.
We zullen de karakterschets van de "vakantieradio" gelijk maar even kompleteren: Het is dus een "dubbelsuper", met een bereik dat is opgesplitst in 7 (omroep)kortegolfbanden, waartussen met behulp van omschakelbare kristallen kan worden gekozen. De ontvanger is aan de ingang uitgerust met een preselektor, is voorzien van in totaal 5 keramische filters en bezit een zeer komfortabele varicapafstemming met uitstekende zenderspreiding. Daarbij heeft de ontvanger ook nog een paar extra's, zoals een aansluitmogelijkheid voor een externe VFO en voor een BFO.
Dubbelsuper
Eerst een paar woorden over het "dubbelsuper"-principe, want misschien weet niet iedereen wat daaronder moet worden verstaan. Bij een gewone "super" (voluit: superheterodyne ontvanger) wordt het ontvangen signaal gemengd met een oscillatorsignaal, waarvan de frekwentie met de afstemming van de ontvanger mee verandert. Het resultaat is een mengprodukt (het zogenaamde middenfrekwent- of MF-signaal) dat ongeacht de ingangsfrekwentie steeds dezelfde frekwentie heeft. Die konstante frekwentie heeft als voordeel dat het MF-signaal nu uitgebreid gefilterd kan worden, zonder dat die filters voor elke zender opnieuw moeten worden afgestemd, zoals dat bij een rechtuit-ontvanger het geval is. Na filtering en versterking wordt het MF-signaal gedemoduleerd en naar de LF-versterker geleid. Prachtig allemaal natuurlijk, maar toch heeft het super-principe ook een nadeel. Door het mengen ontstaan zogenaamde spiegelfrekwenties, die de ontvangst in negatieve zin beïnvloeden. De ontvanger ziet namelijk niet direkt verschil tussen de gewenste frekwentie en een "spiegel"; hij geeft die laatste dus eveneens door naar de uitgang, met als resultaat dat men zenders tegenkomt op plaatsen waar die eigenlijk niet zouden behoren te zitten. Met een dubbelsuper kan dit nadeel grotendeels worden ondervangen. Dat zal duidelijk worden als we aan de hand van het blokschema het 6045 kHz signaal van de Wereldomroep eens op zijn weg door de ontvanger volgen.
Het signaal belandt via de antenne bij de HF-versterker. Staafantenne en HF-versterker vormen samen een soort aktieve antenne die met een draaikondensator af-stembaar is - de preselektor. Daarna gaat het signaal de 1-ste mixer in, om te worden gemengd met het signaal van de (om-schakelbare) kristaloscillator, waarvan de frekwentie in de stand "49 m band" exakt 16.800 kHz bedraagt. Het mengprodukt bevat twee frekwenties: 16.800 - 6.045 en 16.800 + 6.045, dus resp. 10,755 MHz en 22,845 MHz. Wij zijn alleen geïnteresseerd in het verschilsignaal en daarom wordt de mixer gevolgd door een 10,7 MHz filter, dat het ongewenste somsignaal elimineert. Daarna wordt dit 1-ste MF-signaal versterkt en vervolgens voor de tweede keer gemengd, dit keer met het signaal van een afstembare LC-oscillator. Voor ontvangst van het 6045 kHz signaal staat de oscillator afgestemd op een frekwentie van 10,300 MHz, zodat we als verschilsignaal uit de 2-de mixer krijgen: 10,755 - 10,300 MHz = 455 kHz. Dit 2-de MF-signaal wordt in een scherp 455 kHz filter ontdaan van ongewenste komponenten. Tenslotte wordt het signaal versterkt en gedemoduleerd en klinkt na laagfrekwent-versterking inderdaad de Wereldomroep uit de luidspreker. Nog een paar details: Er is een automatische versterkingsregeling (AVR) aanwezig die, gestuurd vanuit het LF-signaal, zowel de eerste als de tweede MF-versterker regelt, afhankelijk van de sterkte van het ingangssignaal - in figuur 1 aangegeven met het blokje "regelversterker". De zenderinstelling gebeurt door de frekwentie van de LC-oscillator met behulp van een varicapdiode en een regelbare gelijkspanning te variëren.
Figuur 1. De KG-vakantieradio is uitgevoerd als "dubbelsuper". De eerste keer wordt er gemengd met het signaal van een kristaloscillator; door de kristallen daarvan om te schakelen kan er gekozen worden tussen verschillende kortegolfbanden. Het 2-de MF-signaal wordt verkregen door het 1-ste te mengen met het signaal van een LC-oscillator. Die LC-oscillator is afstembaar en dient voor de zenderinstelling.
Dan de "spiegels". Doordat er de eerste keer gemengd wordt met een frekwentie van 16,800 MHz en we dus een relatief hoge 1-ste middenfrekwentie hebben van 10,7 MHz, ligt de spiegel bij bijv. ontvangst van de 49 m band op 27,500 MHz (27,500 - 16,800 is ook 10,7 MHz!). Het verschil tussen spiegel en ontvangstfrekwentie is dus duidelijk veel groter dan bij een "enkelsuper" met een middenfrekwentie van 455 kHz mogelijk zou zijn. Daarom kan - de spiegel nu met een juiste afregeling van de preselektor gemakkelijk worden geëlimineerd.
Schakeling
Het beste is om het blokschema nog even in het achterhoofd te houden bij het bekijken van het schema van figuur 2. De opzet is globaal als volgt: IC1 is de 1-ste mixer; IC2 herbergt de 2-de mixer, de MF-versterker en de regelversterker; IC3 fungeert als luidsprekerversterker.
Figuur 2. De feitelijke schakeling bestaat in hoofdzaak uit drie IC's en de nodige filters. De selektiviteit wordt sterk bepaald door de steilheid van het voor FL5 toegepaste type keramisch filter.
Na de hoofdbestanddelen nu de details. Als antenne doet, zoals bij draagbare ontvangers gebruikelijk, een uitschuifbare spriet dienst van rond 70 cm lengte. Deze staafantenne is gekoppeld met de top van de afstemkring L1a/C1. Kondensator C1 vormt de "preselektor"; daarmee kan de kring grofweg op de gewenste kortegolfband worden afgestemd. Het aktieve deel van de ingangstrap wordt gevormd door source-volger T1. Via deze FET wordt het ingangssignaal nagenoeg zonder verliezen doorgegeven naar de 1ste mixer.
Als IC1 vinden we de "good old" S042P terug - een IC dat nauwelijks enige introduktie behoeft. Het bevat twee kruislings gekoppelde verschilversterkers en kan als mixer worden gebruikt voor signalen tot 200 MHz. Door de symmetrische opbouw wordt een zeer goede onderdrukking van de ingangssignalen verkregen. De goede mixer-eigenschappen van het IC zijn voor een groot deel te danken aan het feit dat de geïntegreerde transistoren een grote steilheid bezitten, welke ongeveer proportioneel is met de emitterstroom. Die emitterstroom wordt voor elke verschilversterker geleverd door een stroombron. Moduleert men deze stroombron, dan onstaat een bijna ideale vermenigvuldiging (menging) van het ingangssignaal met het modulatiesignaal. In ons geval wordt het modulatiesignaal verkregen door de beide stroombronnen als kristaloscillator te gebruiken. Het mengprodukt (het 1ste MF-signaal) dat de verschilversterkers leveren wordt met behulp van L2 en L3 induktief van IC1 afgenomen.
De mixer/oscillator-kombinatie heeft een paar opvallende eigenschappen. Allereerst het feit dat het voor de bereikomschakeling van de oscillator volstaat om een ander kristal te kiezen met Sl; er hoeven dus geen spoelen te worden omgeschakeld. Een tweede bijzonderheid vormt de mogelijkheid om via L4 een extern oscillatorsignaal aan te sluiten ("EXT. VFO"). Het derde opvallende detail is de dubbele uitkoppeling van het MF-signaal. De ontvanger is uitgerust met 7 kristallen (X1 ... X7). Met S1 (BAND SELECTOR) kan er dus tussen 7 kortegolfbanden worden gekozen. In tabel 1 is te vinden welke kristalfrekwentie bij welke band hoort. De ontvanger is oorspronkelijk bedoeld voor de 7 meest gebruikte omroepbanden, van 49 m tot 13 m; voor de andere in tabel 1 genoemde banden zal de schakeling moeten worden gemodificeerd.
| KG-band [m] | frekwentie [kHz] | "bandbreedte" [kHz] | (grondtoon) [kHz] |
|---|---|---|---|
| 120 | 2300-2495 | 195 | 13150 |
| 90 | 3200-3400 | 200 | 14050 |
| 75 | 3950-4000 | 50 | 14650 |
| 60 | 4750-5060 | 310 | 15700 |
| 49 | 5950-6200 | 250 | 16800 |
| 41 | 7100-7300 | 200 | 17950 |
| 31 | 9500-9775 | 225 | 20350 |
| 25 | 11700-11975 | 275 | 22550 |
| 19 | 15100-15450 | 350 | 25950 |
| 16 | 17700-17900 | 200 | 28550 |
| 13 | 21450-21750 | 300 | 32300 |
| 11 | 25600-26100 | 500 | 36750 |
Eveneens aangegeven in de tabel is de "breedte" van elke band. Zoals te zien beslaat de smalste 50 kHz en de breedste 500 kHz. Een behoorlijk verschil. Wij hebben alles afgezocht om een 500 kHz breed 10,7 MHz filter te vinden, maar zoiets bestaat helaas niet - tenminste niet op de "losse onderdelen markt". De oplossing voor dit bandbreedte-probleem vormt de toepassing van een dubbel stel filters (FL1, FL2 resp. FL3, FL4), waartussen met S2 een keuze mogelijk is. (Nu is ook de tweevoudige signaaluitkoppeling bij de mixer verklaard.) De in de onderdelenlijst opgegeven keramische filters hebben een bandbreedte van 280 en 330 kHz. Aangezien de tolerantie ± 50 kHz bedraagt, is de bandbreedte in het ongunstigste geval slechts 230 kHz, waardoor niet de hele band kan worden ontvangen. Door nu de frekwentie van de filters zo te kiezen dat ze iets naast de centrale frekwentie van 10,7 MHz liggen, wordt een extra "speelruimte" van 120 kHz verkregen. Met S2 kan men dus kiezen tussen het "bovenste" of onderste" deel van de band.
Dan zijn we nu bij IC2 beland. Dat is een tamelijk gekompliceerd IC. Het bevat ondermeer een komplete AM-ontvanger met een in de AVR opgenomen HF-voortrap, een mixer, een aparte oscillator, alsmede een MF-versterker waarvan de versterking ook weer door de AVR wordt geregeld. Via de HF-voortrap belandt het 1ste MF-signaal van onze ontvanger bij de 2de mixer, om aldaar te worden gemengd met het signaal van de in het IC aanwezige oscillator. Spoel L5 vormt de externe afstemkring van deze oscillator. De frekwentie is door middel van varicapdiode D1 en een van P1 afkomstige stuurspanning instelbaar gemaakt. Met (multiturn-)potmeter P1 is een zeer nauwkeurige zenderafstemming mogelijk.
De uitgang van de 2-de mixer wordt via bandfilter L6 naar het 455 kHz filter FL5 geleid. Weerstand R4 is toegevoegd voor een juiste aanpassing van dit keramisch filter, dat een bandbreedte bezit van slechts 6 kHz en daardoor de selektiviteit van de ontvanger aanmerkelijk verhoogt. Daarna verdwijnt het 2-de MF-signaal weer het IC in om daar verder te worden "opgekrikt" door een 4-traps MF-versterker. Via opnieuw een bandfilter (L7), wordt het versterkte signaal tenslotte naar de uit D2 en C20 bestaande, simpele AM-detektor geleid.
| R1,R3,R5 | 220 Ω |
| R2 | 2k2 |
| R4 | 3k3 |
| R6 | 47 k |
| R7,R9 | 8k2 |
| R8 | 1k8 |
| R10 | 39 k |
| R11 | 100 k |
| P1 | 10 k multiturn potmeter |
| P2 | 47 k log., eventueel met schakelaar (S3) |
| C1 | 335 p variabel (2A-25 MTI van TOKO) |
| C2,C4,C5,C10 ... C13,C15 | 100 n |
| C3 | 1 n |
| C6, C8 | 33 p |
| C9 | 100 n (zie tekst) |
| C14 | 20 p trimmer |
| C16 | 1 1.4/16 V |
| C17 | 47 p/3 V |
| C18 | 4i7/3 V |
| C19 | 47 p |
| C20 | 680 p |
| C21 | 10 p/6 V |
| C22 | 100 µ/10 V (goede kwaliteit s.v.p.) |
| C23 | 1 N/6 V tantaal |
| C24 | 220 µ/10V (goede kwaliteit) |
| C25 | 220 n |
| C26 | 47 n |
| D1 | BB 105B, BB 40513 |
| D2 | AA 119 |
| T1 | BF 256C |
| IC1 | SO 42P |
| IC2 | TCA 440 |
| IC3 | LM 386 |
| IC4 | 78L05 |
| L1a/L1b | 25 + 1 wdg. 0,3 mm CuL op T50/6 ringkern (Micrometal) |
| L2a/L2b,L3a/L3b,L4a/L4b | 4 + 2 wdg. 0,2 ... 0,25 mm CuL op ferrietkraal van ca. 3,5 x 3,5 mm |
| L5 | KAC 1506A, KALS 1506A (TOKO) |
| L6,L7 | LMC 4102A (TOKO) |
| FL1,FL2 | SFE 10,7MA15SZ-E, CFSH10,7M1E |
| FL3,FL4 | SFE 10,7MA15SZ-D, CFSH10,7M1D |
| FL5 | bijv. CFW455HT, CLF-D6, CLF-D4 (Zie tabel 2) |
| Kristallen (grondtoonfrekwenties): | |
| X1 | 16.800 kHz (49 m band) |
| X2 | 17.950 kHz (41 m band) |
| X3 | 20.350 kHz (31 m band) |
| X4 | 22.550 kHz (25 m band) |
| X5 | 25.950 kHz (19 m band) |
| X6 | 28.550 kHz (16m band) |
| X7 | 32.300 kHz (13 m band) |
| S1 | enkelpolige standenschakelaar met minstens acht standen |
| S2 | enkelpolige wisselschakelaar |
| S3 | enkelpolige wisselschakelaar (kan eventueel met P2 gekombineerd worden!) |
| LS1 | luidsprekertje 8 Ω 500 mW |
| 9 V batterijtje | |
| Behuizing | 150 × 80 × 50 mm (bijv. O K W 9030087) |
| Staafantenne | |
| EPS-84040 | |
Figuur 3. Layout en komponentenopdruk van de dubbelzijdige print voor de ontvanger. Zoals gebruikelijk bij HF-ontwerpen, dient het kopervlak aan de komponentzijde als "massa".
C Massa kopervlak aan komponentenzijde.
IC2 is van huis uit voorzien van een zeer effektief AVR-systeem. Daartoe wordt van achter de detektiediode een deel van het gedemoduleerde signaal afgenomen en via het netwerk R10/C18 naar de in het IC aanwezige regelversterker (pen 9) geleid. Met de uitgangen daarvan wordt de versterking geregeld van drie van de vier trappen van de MFversterker, alsmede de versterking van de HF-voortrap; dat laatste gebeurt via het netwerk R8/C17.
Op een paar details na hebben we nu het hele schema gehad. Alleen de LF-versterker en de voeding wachten nog op hun beurt. Voor beide zijn de meest simpele oplossingen gekozen. Voor de LF-versterker is een goedkoop IC'tje (LM 386) toegepast. De voeding wordt verzorgd door een 9 V batterij. IC3 wordt rechtstreeks uit de batterij gevoed, terwijl de rest van de ontvanger een door IC4 gestabiliseerde 5 V spanning toegevoerd krijgt. De stroomopname bedraagt in rust ongeveer 25 mA, zodat de ontvanger op een alkali-mangaan-batterijtje in principe 24 uur lang ononderbroken kan draaien, mits het volume een beetje bescheiden wordt gehouden.
Nog even iets over de "extra's" waar de ontvanger mee is uitgerust. Voor mobiel gebruik hebben die betrekkelijk weinig waarde, maar bij stationair gebruik wordt het toepassingsgebied van de ontvanger er aardig door verruimd. Door een extra winding te leggen op ringkernspoel L1 (L1b) wordt een aansluitmogelijkheid geschapen voor een externe langdraad-antenne - prettig bij minder gunstige ontvangstkondities. Over de aansluitmogelijkheid voor een VFO (Variable Frequency Oscillator) hebben we het daarstraks al gehad. Verder is er ook nog de mogelijkheid om het 2de MF-signaal via C19 naar buiten te voeren. Wanneer dat signaal gemengd wordt met dat van een BFO, kunnen ook SSB-signalen worden ontvangen; sluit men er een fasedemrodulator op aan, dan is ontvangst van morse- en telegrafie-signalen mogelijk.
Figuur 4. Behuizing en aansluitingen van de in de onderdelenlijst en in tabel 2 genoemde 455 kHz filters. Alle vier varianten passen op de print; men dient er alleen op te letten dat de pootjes niet in de verkeerde gaatjes terechtkomen.
Bouw
Voordat u met het praktisch gedeelte begint, dient u zich eerst af te vragen met hoeveel banden u de ontvanger wil uitrusten. De print biedt ruimte voor 7 kristallen, maar misschien hebt u er aan een of twee genoeg. Is het u alleen begonnen om de Wereldomroep en gaat u op vakantie niet zo verschrikkelijk ver van huis, dan komt u met de 49 m band een heel eind. Zij die regelmatig in Scandinavië vertoeven, kunnen daar beter ook de 31 m band aan toevoegen. De uitzendingen van de Wereldomroep naar Zuid-Europa en Noord-Afrika geschieden op de 25, 19 en 16 m band. In de zomermaanden publiceren de meeste kranten en omroepbladen een aktueel overzicht van de frekwenties. Hebt u eenmaal uw keuze bepaald, dan kunnen aan de hand van tabel 1 de benodigde kristallen vast worden besteld. Ook filter FL5 vormt een punt van overweging. Voor uitsluitend vakantiedoeleinden kan men in principe volstaan met een goedkoop filter uit de CFW- of LF-H-serie. Stelt men hogere eisen, dan valt de aanschaf te overwegen van een steiler, maar ook veel duurder filtertype zoals bijvoorbeeld de CLF-D6 of CLF-D4. Laatstgenoemd type bezit een breedte van slechts 4 kHz, hetgeen een buitengewoon goede selektiviteit oplevert, maar enigszins ten koste gaat van de geluidskwaliteit. Tabel 2 geeft een overzicht van alle voor FL5 bruikbare keramische filters.
| type | fabrikant | bandbreedte bij -6 dB [kHz] | bandbreedte bij -50/-60/-70 dB [kHz] | demping bij ± 100 kHz [dB] | behuizing figuur 4 |
|---|---|---|---|---|---|
| CFW455HT | Murata | 6 | 18 / - / - | 60 | a |
| CFW455IT | Murata | 4 | 15 / - / - | 60 | a |
| LF-H6S | NTKK | 6 | 16 / - / - | 45 | a |
| LF-H4S | NTKK | 4 | 14 / - / - | 45 | a |
| LF-H6 | NTKK | 6 | 18 / - / - | 40 | b |
| LF-H4 | NTKK | 4 | 15 / - / - | 40 | b |
| CLF-D6 | NTKK | 6 | - / - / 15 | 70 | c |
| CLF-D4 | NTKK | 4 | - / - / 10 | 70 | c |
| CFK455H | Murata | 6 | - / - / 15 | 80 | c |
| CFK455I | Murata | 4 | - / - / 10 | 80 | c |
| CFL455H | Murata | 6 | - / - / 15 | 60 | c |
| CFL455I | Murata | 4 | - / - / 10 | 60 | c |
| SLF-D6 | NTKK | 6 | - / - / 15 | 70 | d |
| SLF-D4 | NTKK | 4 | - / - / 10 | 70 | d |
| CFG455H | Murata | 6 | - / 15 / - | 50 | d |
| CFG455I | Murata | 4 | - / 10 / - | 50 | d |
| CFX455H | Murata | 6 | - / - / 15 | 70 | d |
| CFX455I | Murata | 4 | - / - / 10 | 70 | d |
Dan de behuizing. In de onderdelenlijst is een kastje genoemd, waarin de print in elk geval goed past. Hoe de diverse bedieningsorganen, luidspreker, antenne en batterij worden gemonteerd, is een zaak van persoonlijke smaak. In ons proefmodel (zie foto's) hebben we C1 en P1 aan de linker zijkant bevestigd en de rest van de bedieningsorganen in het deksel van de kast gemonteerd. Eventueel moeten ook nog bussen worden aangebracht voor aansluiting van de externe antenne, externe VFO en het naar buiten gevoerde 2de MF-signaal. Hou bij het "inkasten" van de schakeling de bedrading zo kort als enigszins mogelijk!
Een "vakantieradio" dient op de eerste plaats klein te zijn. Vandaar dat we dit proef model zo kompakt mogelijk hebben gebouwd. Zoals te zien zijn antenne, batterij, luidspreker en de meeste bedieningsorganen in het deksel gemonteerd. Voor de rest is een plaatsje gevonden in de bodem van de kast.
Als men de print gaat "invullen" met komponenten, kan men het beste beginnen met de spoelen. Ofschoon L1b en L4 niet per se nodig zijn, is het aan te raden om die toch maar te monteren; bij een eventuele latere uitbreiding hoeft de print dan in elk geval niet uit de kast te worden gesloopt, met alle ellende vandien! Om dezelfde reden is het verstandig om in de gaatjes voor de niet-gebruikte kristallen een paar soldeerpennen te bevestigen. Nog twee belangrijke opmerkingen tot slot: Vergeet niet om de massa-aansluitingen van de diverse komponenten en de metalen huisjes van L5, L6 en L7 met het kopervlak aan de komponentenzijde van de print te verbinden! Indien voor FL5 een keramisch filter in een metalen behuizing wordt gebruikt, dan dient het pootje dat met de behuizing is verbonden te worden verwijderd of opzij te worden gebogen. Die massa-pen is doorgaans heel gemakkelijk te vinden.
Afregeling
Altijd weer een wat netelig onderwerp, die afregeling. Maar bij deze ontvanger valt het allemaal hard mee. Men trekt de teleskoop-antenne uit tot zijn volle lengte, stelt trimmer C14 in op minimum kapaciteit en stemt met P1 en C1 op een bekende zender af. Liefst een zender die zich zo dicht mogelijk bij het exakte midden van de band bevindt, dus bijvoorbeeld de "Deutsche Welle" op 6075 kHz of Radio Luxemburg op 6090 kHz (49 meter band). Volume-regelaar P2 wordt op een gemiddelde geluidssterkte ingesteld. Heeft men de zender in kwestie eenmaal te pakken, dan zet man Pl in het midden van zijn bereik en draait vervolgens net zolang aan de kern van L5 totdat de zender weer hoorbaar wordt. Daarna zoekt men met P1 een bekende zender aan het begin van de band (bijv. Radio Moskou op 5950 kHz) en eentje aan het einde van de band (bijv. de BBC op 6180 kHz). Trimmer C14 wordt nu zodanig afgesteld dat beide zenders zo goed mogelijk doorkomen. Krijgt men nauwelijks of geen ontvangst aan de uiteinden van de band, dan zijn de gebruikte 10,7 MHz filters (FL1 ... FL4) te smal, of heeft men vergeten om S2 om te schakelen.
Het afregelen van L6 is niet bepaald gemakkelijk, tenminste als men de zaak echt optimaal wil hebben. Wanneer het MF-signaal met een spektrum-analyzer wordt bekeken (maar wie heeft zo'n ding?) dan ziet het frekwentieverloop daarvan er nogal "hobbelig" uit als L6 niet goed is afgeregeld. Met L6 kunnen die hobbels dus worden afgevlakt. Ervaren kortegolfluisteraars vinden de juiste instelling meestal vrij snel. Aangezien bij misinstelling van L6 de audio-kwaliteit niet optimaal is, raden we minder ervaren luisteraars aan om L6 zodanig af te regelen dat het geluid het "beste klinkt". Dan zit men in ieder geval dicht in de buurt. Nog een tip: Als afstemindikator kan op pen 10 eventueel een draaispoelinstrumentje worden aangesloten met een gevoeligheid van 300 µA en een inwendige weerstand van 1500 ohm.
Rest nog de afregeling van L7. Dat is een simpele zaak, want met de ontvanger afgestemd op een willekeurige zender wordt de kern van deze spoel net zo lang verdraaid totdat de ontvangst optimaal is.