Vitaminen zijn stoffen die in geringe hoeveelheden in de voeding voorkomen. Het zijn voedingscomponenten, die in tegenstelling tot de voedingsstoffen (koolhydraten, vetten en eiwitten) geen energie leveren, maar die wel essentieel zijn voor een goed verloop van de stofwisseling (het metabolisme).
Er zijn twee grote groepen vitaminen te onderscheiden, de vetoplosbare en de wateroplosbare vitaminen. De meeste water oplosbare vitaminen worden in vivo (in een organisme) omgezet in coënzymen die samen met metabolische enzymen samenwerken om hun biochemische functies uit te voeren.
Vitaminen kunnen ook werkzaam zijn op bepaalde plaatsen direct in de stofwisseling. Enkele vitaminen krijgen pas in het lichaam hun definitieve vorm, de vorm waarin zij daarvoor voorkomen noemt men pro-vitaminen.
De naam vitamine is een woord dat gevormd is uit het Latijnse vita (wat leven betekend) en amine(een organisch chemische stikstofverbinding). Deze naam werd voor het eerst gebruikt door Kasimir Funk in 1910. Een groot deel van de vitaminen is intussen chemisch onderzocht. Daarbij is gebleken, dat slechts één of enkele van de vitaminen werkelijk een amine is, terwijl alle andere tot andere chemische groepen behoren. De naam vitamine is dus niet juist, maar is nu eenmaal zo ingeburgerd.
Terwijl vitaminen in alle levende levensvormen dezelfde rol vervullen, hebben hogere organismen (zoals de mens) hun vermogen om vitamines te maken verloren. Bij gebrek aan een vitamine kunnen ziekten optreden, die te verhelpen zijn door tijdig toedienen van het ontbrekende vitamine. De ziekten die door gebrek aan vitaminen ontstaan heten gebreksziekten of avitaminosen (bijvoorbeeld beriberi en scheurbuik).
| Naam | Chemische naam | Oplosbaar in |
|---|---|---|
| Vitamine A | Retinol en bèta-carotine | vet |
| Vitamine B-complex | ||
| Vitamine B1 | Thiamine | water |
| Vitamine B2 | Riboflavine | water |
| Vitamine B3 | Nicotinezuur / nicotinamide | water |
| Vitamine B4 | Choline | water |
| Vitamine B5 | Pantotheenzuur | water |
| Vitamine B6 | Pyridoxine | water |
| Vitamine B8 | Biotine | water |
| Vitamine B9 | Foliumzuur | water |
| Vitamine B10 | Paba (para-aminobenzoëzuur) | water |
| Vitamine B12 | Cobalamine | water |
| Vitamine B13 | Orootzuur | water |
| Vitamine B15 | Pangaanzuur | water |
| Vitamine B17 | Nitriloside, leatril | water |
| Inositol | water | |
| Vitamine C | L-Ascorbinezuur | water |
| Vitamine D | Cholecalciferol / Ergocalciferol | vet |
| Vitamine E | Tocoferol | vet |
| Vitamine K | Fyllochinon | vet |