Home - Wetenschap - Chemie - Elementen - Radon
Afkorting: Rn
Radon is een kleurloos edelgas.
Radon is het zwaarste edelgas. Bij standaardtemperatuur en -druk is het een kleurloos gas, maar afgekoeld tot onder het vriespunt neemt radon een fosforiserende gele kleur aan en bij nog lagere temperaturen verandert dat in oranjerood. Hoewel radon een edelgas is, is experimenteel aangetoond dat het verbindingen kan aangaan met fluor onder vorming van radonfluoride.
Atoomnummer: 86
| Schil | Aantal electronen |
|---|---|
| 1 | 2 |
| 2 | 2, 6 |
| 3 | 2, 6, 10 |
| 4 | 2, 6, 10, 14 |
| 5 | 2, 6, 10 |
| 6 | 2, 6 |
| Atoom- gewicht |
Vervaltijd | Verval- vorm |
Vervalproduct |
|---|---|---|---|
| 210 | 2,4 u | α | 206Po |
| 211 | 14,6 u | α | 207Po |
| 222 | 3,8235 d | α | 218Po |
Er zijn zo'n twintigtal radioactieve radonisotopen bekend. De stabielste daarvan is 222Rn met een halveringstijd van ongeveer 92 uur. Alle radonisotopen zijn alfastralers.
Kookpunt: 211 K
Smeltpunt: 202 K
Dichtheid bij 293 K en 1000 hPA: 9,73 kg/m3.
Radon is een edelgas en gaat dus met vrijwel geen enkel ander materiaal een chemische verbinding aan. Echter, radon is radioactief; het valt uiteen in andere (radioactieve) stoffen. Die stoffen hechten zich aan rondzwevende stofdeeltjes, die weer worden ingeademd. Als deze stofdeeltjes zich op longweefsel vastzetten, kan dit weefsel door de afgegeven straling worden beschadigd. Op deze manier kan op den duur longkanker ontstaan. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is radongas in veel landen na tabak de belangrijkste veroorzaker van kanker.
Volgens de Gezondheidsraad leidt blootstelling aan radon binnenshuis in Nederland rond het jaar 2003 tot naar schatting 100 tot 1200 extra gevallen van longkanker[bron?]. Als waarschijnlijkste schatting geeft de Gezondheidsraad 800 extra gevallen van longkanker. Hoe groot de kans op longkanker is, hangt af van de tijd die iemand aan radon wordt blootgesteld en de concentratie waaraan iemand is blootgesteld. De gemiddelde kans per jaar voor een Nederlander om te overlijden aan radon is 1 op 20.000. Daarmee ligt het gezondheidsrisico boven het zogeheten Maximaal Toelaatbaar Risico (MTR). Voor kankerverwekkende stoffen betekent deze MTR dat blootstelling aan een bepaalde stof hooguit één extra sterfgeval per jaar per miljoen blootgestelde inwoners mag veroorzaken. Aan radon wordt iedereen blootgesteld. In het geval van radon is het risico dus 800 per 16 miljoen ofwel 50 sterfgevallen per miljoen mensen per jaar.
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft in 2009 de hoeveelheid radongas die nog als veilig voor de gezondheid wordt beschouwd fors naar beneden bijgesteld. De WHO stelt nu dat in gesloten ruimten niet meer dan 100 becquerel straling per kubieke meter mag voorkomen, eerder was die drempel gesteld op 1000 becquerel. De Wereldgezondheidsorganisatie wil dat mensen zich meer bewust worden van de gevaren van radon. Vooral in de winter is ventliatie belangrijk om te voorkomen dat radon zich ophoopt. Dat geldt vooral in kelders en ruimten die in direct contact staan met de aardbodem - hier zijn de concentraties radon het hoogst. Uit onderzoek blijkt dat radon met name extra risico's oplevert in combinatie met roken. Niet roken kan dus ook bijdragen in vermindering van de risico's.
Radon is van nature aanwezig in de buitenlucht. In woningen (en vooral kruipruimtes) kan radon zich in de lucht ophopen, waardoor de concentratie hier hoger is dan buiten. Door goed te ventileren daalt de radonconcentratie.
Radon ontstaat door het radioactief verval uit radium, een radioactief metaal dat van nature in de aardkorst aanwezig is. Het zit in Nederland bijvoorbeeld in klei- en zandgrond, gesteenten etc. en dus ook in bouwmateriaal dat hieruit gemaakt wordt. Ook komt er radon in de lucht vrij bij het verbranden van kolen in een kolencentrale.
In tegenstelling tot een groot aantal regio's in het buitenland is in Nederland de bijdrage van de bodem aan de radonconcentratie in de woning beperkt (voor nieuwbouwwoningen gemiddeld 15 procent). Bouwmaterialen vormen in Nederland de belangrijkste bron van straling in de woning (70 procent). De overige 15 procent komt uit de buitenlucht. Het is bekend dat graniet radon afgeeft.
In Nederland worden concentraties aangetroffen die variëren tussen 5 en 400 becquerel per kubieke meter lucht. De radonconcentratie in huis hangt af van zeer veel factoren zoals bodemsoort, bouwmaterialen, bewonersgedrag, aard van de woning en wijze van ventileren. Gemiddeld is de radonconcentratie in woningen in Nederland 23 Bq/m3. In Europees verband geldt de aanbeveling om bij nieuwbouw radonconcentraties hoger dan 200 Bq/m3 te voorkomen. Verder wordt aanbevolen om in bestaande woningen concentraties van meer dan 400 Bq/m3 te saneren. Dergelijke concentraties komen in Nederland niet of nauwelijks voor.
De gemiddelde radonconcentratie in nieuwbouwwoningen is in twintig jaar, sinds de jaren 70 van de twintigste eeuw, met 50 procent toegenomen. De toename van de radonconcentratie binnenshuis wordt veroorzaakt doordat meer radon vrijkomt uit de huidige bouwmaterialen en doordat nieuwbouwwoningen steeds beter worden geïsoleerd. Hierdoor wordt de lucht in woningen minder vaak ververst.
Radon wordt in de aardkorst voortdurend geproduceerd door het verval van de langlevende isotopen van thorium en uranium die daar van nature voorkomen. In eerste instantie hoopt het gas zich op in grondwater om uiteindelijk in de atmosfeer terecht te komen. Daardoor komt radon in lage concentraties in de lucht voor. Radon komt voor in drinkwater, grondwater kan een hoge concentratie radon bevatten. Als grondwater aan de oppervlakte komt, wordt het radon snel in de lucht losgelaten. Radon komt ook voor in aardgas. Wanneer aardgas bij de consument komt is het grootste gedeelte echter al vervallen.