Maten en ritme
Maat is de indeling van tijd in delen van gelijke tijdsduur. Eenvoudig gezegd neemt elk stukje evenveel tijd in gebruik.
Onde ritme verstaan we de onderverdeling en samenvoeging van maatdelen. Ofwel de afwisseling van lange en korte noten in een muziekstuk.
De maat wordt op de notenbalk zichtbaar gemaakt met verticale strepen op de notenbalk, de maatstepen. De ruimte tussen deze strepen noemen we de maat, vergelijkbaar met de centimeterstrepen van een liniaal.
Een dubbel dunne maatlijn gebruiken we om een deling in een stuk aan tegeven. De dunne en dikke lijn geven het einde van het stuk aan.
Maatsoort
De maatsoort wordt aangegeven met twee cijfers die boven elkaar staan of een letter.
Het bovenste cijfer geeft aan hoeveel tellen er in elke maat komen en het onderste cijfer geeft aan welke noot een tel duurt.
De maatsoortnotering komt na eventuele vaste voortekens en voor de noten.
Maatsoorten kunnen we op de volgende manier indelen:
Maat wisselingen
Als in een compositie de maatsoort verandert dan spreken we van maatwisseling.
Een bijzondere vorm van maat wisseling vinden we in het volgende voorbeeld: (uit Sonate C - Dur voor altblokfluit en continuo van Georg Friedrich Händel)
Maat 2 en 3 fragment 1 staan genoteerd in een twee keer een maat van drie tellen (2 × 3), terwijl bedoeld wordt te spelen drie keer een maat van twee tellen (3 × 2). Let daarbij op de extra accenten. In fragment 2 is een en ander uitgewerkt met uitgeschreven wisseling van maatsoorten. We noemen dit verschijnsel hemiool.
Hemiool: De omvorming van een driedelige maat in een tweedelige maat (zonder de maatwisseling daawerkelijk te noteren.
Ritmische bouwstenen
Accenten
Enkelvoudige maatsoorten
Voor iedere maat geld dat op iedere eerste tel een accent valt, het hoofdaccent. In een maatsoort met 2 of 3 tellen komt maar een accent voor.
Samengestelde maatsoorten
Wanneer een maatsoort meer dan drie tellen heeft dan volgt er nog een nevenaccent. Het neven accent is lichter dan het hoofdaccent. We noemen dergelijke maatsoorten samengestelde maatsoorten.
Opmaat
Wanneer de eerste maat van een muziekstuk niet vol is dan noemen we dit een opmaat. Samen met de laatste maat is dat weer een complete maat.
