Rob's web

Transponeren

Wat is transponeren?

Het verplaatsen van bijvoorbeeld een melodie of akkoordenschema naar een andere toonsoort heet transponeren. Transponeren kan bijvoorbeeld nodig zijn om een muziekstuk een paar tonen hoger of lager te zetten voor de zanger(es).

Transponerende instrumenten

Een saxofoon en een trompet zijn transponerende instrumenten. Ze heten zo omdat als een trompettist een "C" speelt, er een Bes klinkt! Onlogisch, maar waar... Een trompet heet daarom een Bes-instrument. Een tenorsax en een sopraansax zijn ook Bes instrumenten. Een baritonsax en een altsax zijn Es-instrumenten. Als je een arrangement maakt en je wilt de trompet een klinkende C laten spelen, moet je een D schrijven voor de trompettist. Om die zelfde C door een altsax te laten spelen, moet je een A schrijven voor de altsaxofonist.

Als je op een gitaar een capo (capodastro, capodaster) gebruikt, transponeert je gitaar feitelijk ook. Met een capo in vakje 2 klinkt een G-greep als een A akkoord. Met elk vakje dat je je capo hoger zet, transponeert je gitaar een halve toon. Een gitaar is trouwens een oktaverend instrument: het klinkt een oktaaf lager dan de notatie in notenschrift. De klinkende centrale C zit op de gitaar in vakje 1 op de B snaar. Bij de gitaar blijft (zonder cape tenminste) een A een A, een B een B, enz. alleen een oktaaf lager dan dat bijvoorbeeld een pianist dezelfde noot zou spelen. Dat wordt gedaan zodat gitaarmuziek in de G sleutel genoteerd kan worden zonder te veel hulplijnen.

Zie ook stemming.

Melodie of akkoorden transponeren

Als je een compleet muziekstuk transponeert, moeten alle tonen en alle akkoorden over dezelfde afstand worden verhoogd of verlaagd. Dat lijkt makkelijker dan het is. Je moet namelijk rekening houden met hele en halve tonen. Van C naar D is bijvoorbeeld een hele toon hoger, van E naar F maar een halve. De halve toonsafstanden zitten tussen E en F en tussen B en C. Ezelsbruggetje: "Eet Friet Bij Cor".

Transponeren in een andere toonsoort

Bij het transponeren dienen we de basis regel aan te houden dat iedere toonnaam maar een keer mag voor komen. C en Cis of D en Des zijn dus niet toegestaan. We noteren dan tijdelijk beide en kiezen later.

Willen we een stuk in C majeur in D majeur spelen dan dienen alle tonen een hele toon hoger gespeeld te worden. Omdat we halve stappen in de ladder hebben kunnen we al zien dat er problemen gaan optreden.

OrigineelCDEFGABC
1DEFis/GesGABCis/DesD
ResultaatDEFisGABCisD

Bij de keuze tussen Fis en Ges valt Ges af omdat de G ook gebruikt wordt. Evenzo valt de Des af.

We zien dat we een Fis en Cis in de ladder hebben, dus moeten we twee vaste kruizen op de toonladder plaatsen.

Overzicht van alle toonladders in majeur

Toonladders met vaste kruizen
Toonladders met kruizen als vaste voortekens.

Toonladders met vaste mollen
Toonladders met mollen als vaste voortekens.

Interactieve transponeer tabel

Stel in Origineel Wordt
Toon, toonsoort
Transponerende instrumenten
Interval stijgend  
Interval dalend:  
Afstand in halve tonen:  
Omrekentabel:

Je kunt de interactieve tabel op maar liefst 4 manieren gebruiken voor het transponeren van noten of akkoorden: