Rob's web

Een afstembaar CW filter met regelbare selectiviteit

Enige tijd geleden heb ik in CQ-PA (nummer 13/1970, blz. 201) een schemaatje gepubliceerd van een afstembaar IF filter voor de CW man. Dit betrof den van de verbeteringen, die ik in mijn HVV-100 transceiver heb aangebracht. Helaas is dit handige gevalletje een beetje in de verdrukking gekomen. Uit het artikeltje blijkt n. 1. niet de universele bruikbaarheid van dit filter. Het kan echter in elke ontvanger worden aangebracht. Speciaal de afstembaarheid is bijzonder aantrekkelijk voor transceivers, die geen onafhankelijke ontvanger verstemming (verder genoemd RIT = receiver incremental tuning) bezitten.

Stel dat u zo'n transceiver hebt en u wordt na een QSO door een ander aangeroepen. Tien tegen een, dat hij (of zij) niet zero-beat zit op uw draaggolf. Als u nu een kristalfilter voor CW in de ontvanger hebt, dan moet u de VFO verstemmen om het tegenstation goed te kunnen nemen. Heeft de tegenpartij toevallig ook een transceiver (en de kans is groot, want veel transceivers hebben w81 een CW filter, doch geen RIT), dan moet hij op zijn (of zij op haar) beurt ook weer verstemmen, enz. enz. Het resultaat is, dat het QSO door de band fietst. Dit verschijnsel kunt u tegenwoordig steeds vaker waarnemen!

Vreemd, dat de fabrikanten hier niet aan gedacht hebben, of is in zo'n geval het extra CW filter misschien alleen een verkoopargument? Het is in ieder geval duidelijk, dat een dergelijke combinatie (geen RIT, we1 kristal CW filter) in de praktijk waardeloos is.

Hebt u dus geen RIT in uw transceiver en wilt u CW werken, goof dan snel het in figuur 1 afgebeelde schakelingetje in elkaar.

Fig 1
Fig. 1. Schema.

Er behoeft in de ontvanger niets te worden gewijzigd en er komt ook geen aparte versterker of zo iets aan te pas. Tevens is het veel goedkoper dan een HF kristalfilter. U moet wel ergens de twee knoppen voor respectievelijk frequentie en bandbreedte kwijtraken. Zelf heb ik het hele ding ondergebracht in een doosje van 70 × 40 × 35 mm, verkrijgbaar bij "Kontakt". De verbinding met de transceiver is met 2 afgeschermde aders (z.g. stereo-snoer) tot stand gebracht. Achterop de transceiver heb ik hiervoor een (drie polig) plugje aangebracht.

De werking van het geheel berust op het feit dat een dubbel T-filter voor een frequentie een hoge weerstand heeft. Door nu dit dubbel T-filter in de tegenkoppeling van een lf-versterker op te nemen (tussen anode en stuurrooster dus), kan dan frequentie extra worden opgehaald, terwijl hogere en lagere frequenties sterk worden verzwakt. Met de aangegeven waarden kan de piek worden verschoven tussen 300 en 2000 Hz.

De selectiviteit is niet over het gehele frequentie gebied constant, maar daar heeft u dan ook een aparte regelaar voor. Een schakelaar op deze potmeter schakelt het filter uit voor "phone".

Het hierboven beschreven filter is hoogohmig, dus alleen geschikt voor buizen. Ook voor transistor versterkers is het bruikbaar. Echter moeten dan de weerstanden drastisch worden verlaagd. De condensatoren moeten dan evenredig worden vergroot. In principe heeft een dubbel T-filter maar een frequentie, die optimaal is. Omdat er echter den versterker in het circuit zit (n.l. de lf eindbuis) worden verliezen zodanig gecompenseerd, dat met den weerstand (de potmeter van 20 k) de frequentie goed regelbaar is.

Fig 2
Fig. 2.

Volledigheidshalve volgt hieronder de formule voor een dubbel T-filter:

eq 1

Over selectieve filters zonder spoelen gesproken: Er bestaat een zeer eenvoudige schakeling met een operationele versterker (OP-AMP) welke zich laat afstemmen tussen 300 en 2500 Hz met een enkele potmeter, waarbij de bandbreedte, volkomen constant blijft. Rondom een dergelijke schakeling ben ik een TU voor RTTY aan het ontwerpen. Met den knopje kan dan het lf-filter optimaal worden ingesteld op de shift van het tegenstation. Meer daarover wanner het klaar is en goed werkt.

Nabouwers wens ik veel plezier met het regelbare CW filter. Ze zullen bemerken, dat nu stations kunnen worden gewerkt, die voorheen in de QRM verdronken.

Wim, PA0WDW.