Eenvoudige trapdipool voor 20 en 80 meterband

Enige jaren terug was bij een JOTA geen HF-antenne beschikbaar. De meeste scouts willen het liefst met Nederlanders praten, een dipool voor de 80 meterband leek snel gemaakt. Wat ouderen en wat leiding wilden ook wel wat DX proberen (bij goede kondities, anders is het SSB gekwaak onverstaanbaar voor ongeoefende oren), dus de 20 meterband lag voor de hand. Gemaakt is een dipool voor 80 meter met traps voor 20 meter.

Hoe werkt een 'trap'?

Een trap is gewoon een parallel LC kring. Deze gedraagt zich op de resonantiefrequentie als een grote weerstand.

Fig. 1

Hoe groter de Q-faktor van de kring, hoe grovn- de weerstand, de bandbreedte wordt dan echter kleiner.

Omdat een grote weerstand nog geen isolator is, heeft het gedeelte na de trap nog wel enige invloed. De trap moet (bij zenden) geschikt zijn voor hoge spanningen, de traps komen immers aan de uiteinden (spannings-maximum) van de dipool die deel uitmaakt van de totale dipool.

De trap gedraagt zich induktief voor lagere frequenties, waardoor de totale dipool (voor een lagere band) kleiner wordt.

Maken van de traps

De traps zijn gemaakt volgens een publikatie uit QST. Elke trap bestaat uit 6¾ windingen coaxkabel (RG58U) op een stuk PVC afvoerpijp met een buitendiameter van 38 mm. De lengte van de coaxkabel (kapaciteit kern/ buitenmantel) in kombinatie met het aantal windingen (induktie) bepaalt de resonantiefrequentie.

Voor het afregelen van de trap heb ik deze aangesloten in serie met een diode detektor en een voltmeter, de gehele serieschakeling is parallel geschakeld met een dummyload. Door de spatie tussen de windingen te vergroten of te verkleinen is de trap exakt op de resonantiefrequentie te krijgen (minimale voltmeter-uitslag). Tegenwoordig zou ik gewoon een dipper gebruiken, die had ik toen nog niet!

Als isolator aan de uiteinden en voedingspunt van de dipool kunnen Ook stukjes PVC pijp gebruikt worden. De PVC delen moeten bij langdurig gebruik beschermd worden tegen zonlicht (UV straling), omdat PVC uithardt en dan afbreekt.

Montage van de traps en afregeling van de dipool

Fig. 2

In eerste instantie heb ik twee stukken draad van 20 meter lang opgehangen, 5 meter (kwartgolf voor de 20 m band) vanaf het voedingspunt doorgeknipt en de traps gemonteerd.

De coaxkabel is direkt (zonder balun) aangesloten, eventueel kunnen een aantal windingen in de coaxkabel gelegd worden (bij het voedingspunt) om mantelstromen tegen te gaan.

Door de stukken van 5 meter steeds iets in te korten stijgt de resonantiefrequentie, waardoor deze in de 20 meterband kwam. Zodra de VSWR in de onderkant van de band goed was, is hetzelfde gedaan met de uiteinden van de 80 meter dipool.

Zodra de VSWR onderin de 80 meterband goed was, heb ik het 20 meterband gedeelte op de juiste lengte gemaakt voor de gewenste frequentie (bij de JOTA in het fone gedeelte). Hierna heb ik hetzelfde gedaan met het 80 meterband gedeelte.

De uiteindelijke lengtedraad vanaf het voedingspunt tot de trap is ± 4,6 meter geworden, vanaf de trap tot het uiteinde ± 13,5 meter.

De gehele afregeling kan het best gedaan worden op de uiteindelijke lokatie, noodzakelijk is dit natuurlijk niet.

Fig. 3
Fig. 3. Een helft van de totale dipool.

Resultaat

De VSWR is op beide banden heel aardig te noemen, hetgeen uiteraard afhankelijk is van de ophanging (hoogte, vrij of langs bomen etc.). Het geheel is natuurlijk ook te gebruiken als vaste of vakantie-antenne.

Op vorenstaande wijze is de antenne ook uit te breiden met meer traps (voor meerdere banden), zie de tabel.

Band (m)	aantal windingen op 38 mm vorm (RG-58/U)	spoellengte (mm)
10	3¾	30
12	4½	0,3
15	5	35
17	5¾	35
20	6¾	45
30	9¾	60
40	12¾	75

Referenties

Ham Radio, december 1980
QST, mei 1981