Rob's web

Z-match

Fig 1

Er is op de hobby-avonden gesproken over een gezamenlijk project en een van de opties is de z-match antennetuner. Het lijkt mij zinvol om op deze plek iets te vertellen over die tuner aangezien er hier en daar nog wat misverstanden over bestaan.

Eerst maar even de gegevens die bij de afbeelding horen:

C1 = 2 × 350 pF parallel
C2 = 2 × 350 pF
L1 = 6 0mm diameter, met 16 wdg, 2 mm wikkelspatie, draad 2,5 mm2
L1a = 50 mm diameter, 5wdg, draad 2,5 mm2
L2 = 60 mm diameter, met 5 wdg, 2mm wikkelspatie, draad 2,5 mm2
L2a = 50 mm diameter, 4 wdg, draad 2,5 mm2

L1a is de uitgang voor lage frequenties L2a is de uitgang voor hoge frequenties.

En nu de vraag hoe werkt ie?

Als er een lage frequentie wordt aangeboden, dan zal er door spoel L1 een stroom lopen en deze induceert een stroom in de spoel L1a. De spoel L2 is voor die lage frequenties een gewoon draadje en dus staan de twee condensatoren C2a en C2b parallel en hiermee stem je de resonantie van het geheel, dus inclusief de antenne, af.

C1 zorgt voor de gewenste impedantie aan de ingang.

Wordt er nu een hogere frequentie aangeboden, dan zal door L1 minder stroom lopen (de weerstand wordt hoger) en zal L2 als spoel fungeren. Samen met C2a en C2b is er nu een parallelkring die afgestemd kan worden. Ook nu fungeert C1 als impedantie aanpassing.

Dus voor lage frequenties moet de antenne aan L1a en voor hogere frequenties aan L2a aangesloten worden.

Waar zit nu de scheiding tussen lage en hoge frequenties?

Dat hangt af van de spoel en de gebruikte condensatoren. Bij de z-match die ik als eerste bouwde zat het omslagpunt ongeveer bij tien megahertz. Ik kon dus op tien megahertz de antenne zowel aan L1a als ook aan L2a koppelen en in beide gevallen kon er prima afgestemd worden.

Er zijn ook ontwerpen voor de z-match met slechts een spoel. Dat werkt ook goed en ik zal zorgen dat daarvan tekeningen en schema's zijn als we de z-match gaan bouwen.

Spoelen wikkelen is niet moeilijk, als je maar zorgvuldig werkt.

Je kunt een spoel zonder spoellichaam wikkelen met de draad van 2,5 mm2 . Dan, om de zaak wat stabieler te maken, er staafjes in lijmen. Dat kunnen kunststof staafjes zijn, maar ook hout is goed te gebruiken, zoals de sateprikkers op de foto.

Foto 1

Bij spoelen met meer windingen gebruik je vaak een spoelvorm en dan wikkel je gelijk met de draad een touwtje mee zodat de spatie overal even groot is.

Foto 2

Er zijn natuurlijk ook andere mogelijkheden. Bijvoorbeeld met behulp van een mal kun je een draad van 2,5 mm2 als een schroefdraad in een stukje kunststof draaien, dan heb je een mooie stevige spoel.. Er was bij een van onze leden een mal met gaatjes en daarmee kon je ook erg mooie spoelen wikkelen. Misschien dat deze mal er nog steeds is.

Fig 2

Verder zijn er ontwerpen waarbij gebruikgemaakt wordt van een ringkern.

Deze versie is momenteel bij mij in gebruik en het bevalt prima. Het voordeel is dat de zaak wat compacter gebouwd kan worden.

Fig 3
De ringkern met het aantal windingen.

Bij de ontwerpen voor een z-match met een spoel vinden we bijgaand schema, maar ook wordt soms de onderste aansluiting 'opgetild', zodat die afstemcondensator ook geïsoleerd moet worden opgesteld, wat iets meer mechanisch werk is.

Fig 4

Ik heb het geprobeerd, maar ik kan in de praktijk weinig of geen verschil merken, dus ik gebruik gewoon het schema van hiernaast en dan het aantal windingen aangepast voor de ringkern.

Albert Bloeming, PA0ABE.