Magnitude betekent letterlijk grootte of omvang. In de geologie is het gebruik bekend in de frase "magnitude op de Schaal van Richter" om de sterkte van een aardbeving aan te geven. Dit artikel gaat in op het begrip magnitude in de astronomie.
De magnitude van een ster is een getal dat de helderheid van een ster aangeeft.
De (schijnbare) helderheid van sterren werd in de oudheid reeds aangegeven met getallen: de helderste sterren kende men de magnitude of grootte 1 toe en de zwakste de magnitude 6. Een klein getal betekent dus een grote helderheid.
Te onderscheiden zijn de schijnbare helderheid (zoals wij deze waarnemen) en de absolute helderheid ofwel de helderheid die een ster zou hebben als ze op een afstand van 10 parsec stond.
Later heeft men deze helderheidsschaal uitgebreid en verfijnd, waarbij afgesproken is dat een verschil in magnitude van 5 overeenkomt met een helderheidsverhouding van een factor 100. De magnitude is dus een logaritmische schaal waarbij een verschil in magnitude van 1 overeenkomt met een helderheidsverhouding van 2,512.
Enkele hemellichamen zijn zo helder dat hun magnitude negatief is. De zon heeft op een onbewolkte dag een magnitude van -26,5, wat men ook noteert als -26m,5 of -26,5 mag, de volle maan heeft op een heldere nacht een magnitude van -12,5.
De planeten variëren in helderheid, afhankelijk van hoever ze van de aarde afstaan en hun schijngestalte. De tabel hieronder geeft een overzicht:
| hemellichaam | magnitude |
|---|---|
| Zon | -26,5 |
| Mercurius | -1,3 tot 2,7 |
| Venus | -4,4 tot -3,3 |
| Maan (vol) | -12,5 |
| Mars | -2,1 tot 1,8 |
| Vesta (helderste planetoïde) | 6,4 (maximaal) tot 8,4 |
| Jupiter | -2,0 tot -1,2 |
| Saturnus* | -0,2 tot 0,6 |
| Uranus | 6,1 tot 6,3 |
| Neptunus | 7,7 tot 7,8 |
| Pluto | 13,8 |
| Sirius (helderste ster) | -1,46 |
*De helderheid van Saturnus kan nog meer variëren afhankelijk van of de ringen van boven of vanaf de kant gezien worden. In een omloop van 29,5 jaar komen beide situaties twee keer voor. De gegevens zijn ontleend aan een tabel voor het jaar 2005, in 2003 stonden de ringen maximaal "open", in 2009 staat de aarde weer precies in het vlak van de ringen en zijn ze niet te zien.
Dit zijn de helderste sterren in volgorde van oplopende schijnbare magnitude (afnemende helderheid). De lijst gaat tot magnitude 2.
| magn. | naam | aanduiding |
|---|---|---|
| -26,5 | Zon | |
| -1,46 | Sirius | alpha Canis Maioris |
| -0,72 | Canopus | alpha Carinae |
| -0,04 | Arcturus | alpha Bootis |
| -0,01 | alpha Centauri | |
| 0,03 | Wega | alpha Lyrae |
| 0,08 | Capella | alpha Aurigae |
| 0,12 | Rigel | beta Orionis |
| 0,38 | Procyon | alpha Canis Minoris |
| 0,46 | Achernar | alpha Eridani |
| 0,5* | Betelgeuze | alpha Orionis |
| 0,61 | Agena | beta Centauri |
| 0,77 | Altair | alpha Aquilae |
| 0,85* | Aldebaran | alpha Tauri |
| 0,96 | Antares | alpha Scorpii |
| 0,98 | Spica | alpha Virginis |
| 1,14 | Pollux | beta Geminorum |
| 1,16 | Fomalhaut | alpha Piscis Austrini |
| 1,25 | Becrux | beta Crucis |
| 1,25 | Deneb | alpha Cygni |
| 1,33 | Acrux | alpha Crucis |
| 1,35 | Regulus | alpha Leonis |
| 1,5 | Adharaz | epsilon Canis Maioris |
| 1,63 | Gacrux | gamma Cruxis |
| 1,63 | Shaula | lambda Scorpii |
| 1,64 | Bellatrix | gamma Orionis |
| 1,65 | Al Nath | beta Tauri |
| 1,68 | Miaplacidus | beta Carinae |
| 1,7 | Alnilam | epsilon Orionis |
| 1,74 | Al Nair | alpha Gruis |
| 1,77 | Alioth | epsilon Ursae Maioris |
| 1,78* | Suhail al Muhlif | gamma Velorum |
| 1,79 | Dubhe | alpha Ursae Maioris |
| 1,79 | Mirphak | alpha Persei |
| 1,84 | Wezen | delta Canis Maioris |
| 1,85 | Kaus Australis | epsilon Sagitarii |
| 1,86 | Al1kaid | eta Ursae Maioris |
| 1,86 | Avior | epsilon Carinae |
| 1,87 | Sargas | theta Scorpii |
| 1,9 | Menkalinan | beta Aurigae |
| 1,92 | Atria | alpha Trianguli Australis |
| 1,93 | Alhena | gamma Geminorum |
| 1,94 | Pauw | alpha Pavonis |
| 1,96 | delta Velorum | |
| 1,98 | Alphard | alpha Hydrae |
| 1,98 | Castor | alpha Geminorum |
| 1,98 | Murzim | beta Canis Maioris |
| 2,0 | Hamal | alpha Arietis |
| 2,02* | Polaris | alpha Ursae Minoris |
*De helderheid van veel sterren is variabel, de aangegeven waarde is een gemiddelde.