Schakelaars
Een schakelaar is een onderdeel in een elektrisch netwerk dat de elektrische stroom kan onderbreken door de geleiding te verbreken. Een schakelaar kan zo de verbinding maken (gesloten) of breken (open).
Het vormt onderdeel van een schakeling en kan handbediend zijn of mechanisch geactiveerd worden zoals een eind- of drukschakelaar. De bekendste is de lichtschakelaar in huis waarmee een lamp aan of uit gedaan kan worden.
Op schakelaars is doorgaans de nominale stroomsterkte en spanning aangegeven. De eigenlijke schakelinrichting wordt meestal door een kap afgesloten. Het materiaal, waaruit de schakelaars zijn vervaardigd, dient goed isolerend, onbrandbaar en niet-hygroscopisch (vochtaantrekkend) te zijn. Bovendien mag het bij verwarming niet week worden.
Mechanische schakelaars kunnen een verschijnsel vertonen dat denderen heet – het kortstondig meerdere malen achtereen maken en verbreken van het contact – en in digitale schakelingen hinderlijk kan zijn.
Schakelaars worden onderscheiden naargelang bediening of functie, of de combinatie ervan.
Symbolen
In een installatietekening worden symbolen gebruikt die links in onderstaande afbeeldingen staan. De functie van de schakelaars blijkt in het midden van de afbeeldingen. Deze tekenwijze wordt doorgaans toegepast bij een stroomkring- of bedradingschema.
Rechts is de constructie met een vierstandendraaischakelaar, zoals men die in oudere woningen (tot 1950) nog wel aantreft. De ronde wals kan steeds 90 graden verdraaid worden.
Schakelaar
Schakelaars kunnen enkel- of meer polig zijn. Meerpolig is dan meestal 2, 3 of 4 polig.
Enkelpolige schakelaar.
Wissel-schakelaar
De wissel-schakelaar heeft een common contact, een maak en een verbreek contact.
Wissel-schakelaar.
Kruis-schakelaar
Een kruis-schakelaar is een twee-polige uitgevoerde wissel-schakelaar.
Kruis-schakelaar.
Een bekend gebruik is in treintrafo's die gelijkspanning leveren. Deze schakelaar wordt dan gebruikt om de plus en min te verwisselen zodat de rijrichting veranderd.
Serie-schakelaar
De serie-schakelaar is te beschouwen als een meervoudige enkel-polige schakelaar. De heeft dan een common en meerdere maak contacten.
Serie-schakelaar.
Uitvoeringen
Voor installaties worden inbouw en opbouw gebruikt.
Opbouw schakelaars zijn dan leverbaar voor installaties met buis of kabel. Men mag deze niet verwisselen.
Orientatie
Schakelaars worden zo geplaatst dat ze in een verticale lijn schakelen.
Aan boven of beneden
De stelregel is dat een vallend voorwerp NOOIT een schakelaar mag inschakelen.
Schakelaars in de aanstand.
Deze regel wordt heel veel overtreden. Dus aan onder is fout.
Bij hotelschakelingen en hotelschakelingen met een kruisschakelaar is de regel niet uit te voeren.
Je kunt wel zorgen dat bij een hoteschakeling de lamp uit is beide wissel-schakelaars in dezelfde stand staan.
Bij aan-uit drukknop besturing zit de groene aanknop boven de rode uitknop.
Aanstand bij draaischakelaars
Bij aan-uit draaischakelaars is de aanstand verticaal en de uitstand horizontaal.
Op schakelpanelen kan van deze regel worden afgeweken. Dit is afhankelijk van de functie van de schakelaar.
Bij een links - 0 - rechts omschakeling zal je de 0 vaak boven vinden. Hier is de logica leidend. De hoofdregel blijft nog steeds van toepassing.
Of 0 -45° en 1 +45°.