Bèta-caroteen is een van de stofjes verantwoordelijk voor de prachtige kleuren in groente, vruchten en bloemen. Denk bijvoorbeeld aan abrikozen, perziken, papaja's, worteltjes en de felgekleurde bloemen van de Oost-Indische kers. Zo zal bèta-caroteen in grotere hoeveelheden ook een mooie en zeer egale verkleuring van je huid veroorzaken. Maar niet alleen dat, bèta-caroteen zorgt er ook voor dat je veel langer met je kleurtje kan pronken als je weer thuis bent! Bèta-caroteen, is een onschadelijke vorm van vitamine A. Het organisme zet bèta-caroteen om in vitamine A naargelang zijn behoefte.
Bèta-caroteen is ook een sterke antioxidant die de veroudering van je (huid)cellen door een teveel aan zon tegen gaat. Het wordt niet voor niets steeds vaker aan zonnecrèmes toegevoegd. Orale inname heeft echter een sterkere beschermende werking. Studies laten zien dat een teveel aan UV-straling grote hoeveelheden betacaroteen in het bloed vernietigt. Hierdoor kunnen je (huid)cellen sneller verouderen en kan je immuniteit minder worden. Bèta-caroteen is dus de voorbereiding op de heerlijke warme zon voor mensen met gezond verstand die er niet alleen aan de buitenkant gezond uit willen zien. Vergeet niet om op tijd ermee te beginnen!
In groenten en fruit (zoals kool, wortels en broccoli) zit vooral provitamine A (bètacaroteen). Deze stof kan in het lichaam in vitamine A worden omgezet. Een tekort aan vitamine A kan leiden tot nachtblindheid (of zelfs totale blindheid) en een droge huid. Te veel nemen van vitamine A kan leiden tot hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid.
Bèta-caroteen bestrijdt voortdurend de schade die de vrije radicalen aanrichten in jouw lichaam. Vrije radicalen zijn agressieve moleculen die geproduceerd worden bij blootstelling aan vervuiling en aan de zon, bij zware lichamelijke inspanningen en door roken. Bètacaroteen is zo'n krachtige antioxidant dat zelfs aangenomen wordt dat ze beschermt tegen kanker.
Bèta-caroteensuppletie bij patiënten met kanker in de mondholte blijkt minimaal een jaar lang de situatie te verbeteren, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek. De onderzoekers die geleid werden door dr. H. Garewal, zetten een onderzoek op waarbij gekeken werd hoe lang een bèta-caroteensuppletie effect had en hoe lang een behandeling volgehouden moest worden. Hiervoor werden 54 patiënten met mondkanker 6 maanden behandeld met 60 mg bèta-caroteen per dag. Vervolgens werd de groep die reageerde op de behandeling gesplitst in een groep die 12 maanden placebo ontving en een groep die doorging met de bèta-caroteen.
Na 6 maanden bleken 26 patiënten goed te reageren op de bèta-caroteen. In de periode daarna bleken 2 patiënten in de placebo en twee patiënten in de bèta-caroteengroep op te leven binnen 12 maanden. Garewal concludeerde hieruit dat patiënten ongeveer een jaar lang voordeel hadden van een bèta-caroteensuppletie. Met dit onderzoek is er weer bewijs gekomen voor de kracht van voedingsstoffen als kankerbestrijder. Volgens Garewal moeten er nieuwe strategieën worden opgezet om deze bevindingen in een behandeling te verwerken. (Literatuur: Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1999; 125:1305-1310)
Natuurlijke bronnen van betacaroteen zijn Dunaliella salina en Blakeslea trispora, die helpen bij het leveren van de natuurlijke voedselverhouding van trans- en cis-bètacaroteen. De natuurlijke versie heeft een veel sterkere werking dan de synthetische vorm van bèta-caroteen.
De anti-oxidatieve eigenschappen van bèta-caroteen zijn in de eerste plaats te danken aan het vermogen van deze voedingsstof om bepaalde reactieve deeltjes, de zgn. singlet zuurstof-moleculen, onschadelijk te maken. Het belang van bèta-caroteen voor behoud van gezonde cellen en weefsels blijkt ook uit het feit dat deze voedingsstof tevens een type vrij radicaal kan vangen dat in een hoge concentratie wordt aangetroffen in de teerstoffen in sigarettenrook. Naast de anti-oxidatieve eigenschappen zijn ook de weerstandverhogende eigenschappen van bèta-caroteen van groot belang.
Er is aangetoond dat men meer bèta-caroteen moet eten om voldoende vitamine A op te kunnen nemen, volgens wetenschappers uit de V.S. van de Tufts University. Zij ontdekten dat deze voedingsstof minder vitamine A absorbeert dan gedacht werd. Deze bevindingen beïnvloeden de adviezen van voedingsdeskundigen. Bèta-caroteen is de voorloper van vitamine A, dat nodig is voor het gezichtsvermogen en het immuunsysteem. Deze vitamine kan het immuunsysteem helpen in strijd tegen infecties en ontstekingen, zoals mazelen en infecties door voedselvergiftiging. Men dacht altijd dat 12 eenheden bètacaroteen voldoende was om 1 eenheid vitamine A op te nemen, maar de conversiefactor blijkt geen 12 te zijn maar minimaal 15 (in geval van wortelen), bij spinazie is deze factor zelfs 22. Dit onderschrijft wederom het belang van consumptie van voldoende verse groente
Bèta-caroteen zit in lage concentraties in multivitamines maar in grote hoeveelheden in specifieke supplementen. De industrie prijst de stof, die in plantaardige producten zit en kan omzetten in vitamine A, aan als een anti-oxidant die beschermt tegen kanker en hart- en vaatziekten. Onafhankelijke onderzoekers zijn het er inmiddels over eens dat die anti-oxidante werking van bèta-caroteen weinig voorstelt, en dat verwante stoffen als lycopeen en luteïne interessanter zijn. Ook zijn trials, waarin onderzoekers keken of bèta-caroteen rokers beschermt tegen longkanker, voortijdig afgebroken omdat het supplement de kans op kanker juist verhoogde.
Een nieuwe studie gooit om zo te zeggen een steen in de kikkerpoel van de cardiovasculaire preventie. Vitamine E- en bèta-caroteensupplementen zouden namelijk niet alleen ondoeltreffend zijn, maar zelfs levensgevaarlijk. De effecten van vitamine E en bèta-caroteen (of provitamine A) worden al jarenlang grondig bestudeerd, vooral dan als preventie van hart- en vaatziekten. Het gaat daarbij altijd om hun antioxiderende eigenschap (het vangen van de vrije radicalen) en hun vetoplosbaarheid, waardoor ze de oxidatie van de “slechte” LDL-cholesterol kunnen afremmen. Dankzij dit mechanisme keert de “slechte cholesterol” terug naar de lever en wordt hij geëlimineerd. Kortom, het zou atherosclerose en dus hart- en vaatziekten helpen te bestrijden.
In diverse wetenschappelijke studies is vastgesteld dat het risico op longkanker bij rokers verlaagd kan worden door extra veel bèta-caroteen te nemen. Bèta-caroteen vinden we vooral in worteltjes. Het geeft worteltjes hun oranje kleur. Maar ook bladgroenten zoals broccoli, spinazie en andijvie zijn rijk aan bèta-caroteen. Niet alleen bèta-caroteen helpt rokers. Ook vitamine C is belangrijk om de schadelijke werking van de stoffen in sigarettenrook teniet te doen. Niet voor niets hebben de voedingsautoriteiten in Amerika sinds kort rokers aanbevolen om extra vitamine C te nemen boven de hoeveelheid die niet-rokers wordt aanbevolen.
Een exotische specerij die tot de verbeelding spreekt, niet in het minst omdat we het hier over een kostbare specerij hebben. zoals de intense kleur misschien al doet vermoeden, bevat deze specerij veel bèta-caroteen (vele malen meer dan de worteltjes die meestal met de eer strijken als het om bèta-caroteen gaat), een bestanddeel dat veroudering tegengaat (bèta-caroteen bestrijdt vrije radicalen). Verder zou deze specerij de vetverbranding versnellen (altijd mooi meegenomen), het cholesterolgehalte laag houden, zorgen voor een goed humeur en stress bestrijden. In de griekse mythologie gebruikte de god hermes saffraan bovendien als een afrodisiacum om lust, passie en seksuele energie op te wekken. Inderdaad is bewezen dat de saffraan de aanmaak van hormonen, waaronder adrenaline stimuleert.
Bèta-caroteen is vetoplosbaar en wordt ook provitamine A genoemd. Dit wil zeggen dat het lichaam in staat is het bèta-caroteen om te zetten in het retinol. Bèta-caroteen bestaat uit twee gekoppelde moleculen retinol, die in het darmslijmvlies en in de lever worden gesplitst in de twee afzonderlijke moleculen vitamine A. Men vermoedt dat zoveel bèta-caroteen wordt omgezet als het lichaam aan vitamine A nodig heeft. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat bètacaroteen niet alleen als voorloper van vitamine A biologische activiteit heeft, maar ook activiteit van zichzelf. Bèta-caroteen is oranje van kleur (in worteltjes).
Veganisten moeten veel groenten en fruit eten om voldoende werkzaam vitamine A binnen te krijgen. Dat hebben Wageningse voedingsdeskundigen aangetoond in een NWO-onderzoek onder Javaanse schoolkinderen. De lang heersende opvatting dat het lichaam het merendeel van het verorberde bèta-caroteen opneemt en omzet in vitamine A blijkt definitief onjuist.
Verbranden en bèta-caroteen
We hebben zon absoluut nodig, maar plotseling teveel is niet goed. Zeker niet in de lente, wanneer onze huid nog nauwelijks gewend is aan de eerste zonnestralen. In de eerste plaats is het belangrijk om de huid te beschermen, gewoon met een pet, kleding of met een parasol. Bèta-caroteen, vooral wanneer deze afkomstig is van de alg Dunaliella salina, blijkt een goede bescherming te bieden. De huid wordt minder rood, wanneer dagelijks 24 mg bèta-caroteen ingenomen wordt. Dat bleek uit een Duits onderzoek. De roodheid van de huid verminderde binnen 24 uur na een UV-lichtbehandeling.
Wortelsap is rijk aan bèta-caroteen, dat in het lichaam wordt omgezet in vitamine A. Dit vitamine is onder meer nodig voor de opbouw en het gezond houden van huid en slijmvliezen. Bovendien heeft het een gunstige invloed op 'het zien' bij schemering. Bèta-caroteen staat verder nog bekend om zijn bindende werking van zogenaamde 'vrije radicalen' en kan zo het risico op kanker verminderen. Wortelsap, verkregen door het gebruik van een sapcentrifuge, is een zeer beschermende skin-tonic. Laat het sap minimaal 20 minuten zitten en spoel het dan met lauw water weg.