Koper
Afkorting: Cu
Koper is een rood/geel overgangsmetaal dat in ongelegeerde vorm ook als roodkoper bekend staat.
Nucleaire eigenschappen
Atoomnummer: 29
| Schil | Aantal electronen |
|---|---|
| 1 | 2 |
| 2 | 2, 6 |
| 3 | 2, 6, 10 |
| 4 | 1 |
Isotopen
| Atoom- gewicht |
Vervaltijd | Verval- vorm |
Vervalproduct |
|---|---|---|---|
| 63 | Stabiel | ||
| 64 | 12,7 h | Electronen vangst β |
64Ni 64Zn |
| 65 | Stabiel | ||
| 67 | 61,83 h | β | 67Zn |
Naast de twee stabiele isotopen 63Cu en 65Cu is er een groot aantal radioactieve isotopen bekend. De langstlevende daarvan is 67Cu met een halveringstijd van ruim 61 uur. De overige isotopen hebben halveringstijden in de orden van enkele minuten of minder.
Fysische eigenschappen
Kookpunt: 3373 K
Smeltpunt: 1768 K
Dichtheid bij 293 K en 1000 hPA: 8900 kg/m3.
Biologische eigenschappen
Zie hier.
Toxicologie en veiligheid
Het metaal is brandbaar in poedervorm. Vrijwel alle koperverbindingen moeten als giftig worden beschouwd. Toch is koper van levensbelang voor dieren en hogere planten. Koper dient als cofactor van veel enzymen waaronder superoxide dismutase, cytochroom C oxidase, katalase, lysyl oxidase, tyrosinase, Vitamine C oxidase, en dopamine beta hydroxylase. Een teveel aan koper in het lichaam komt voor bij de ziekte van Wilson. Transport van de koperionen in bloed vindt plaats door binding aan ceruloplasmine. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan koper zijn o.a. oesters, soyalecithine, noten en lever.
In het bloed van veel ongewervelde dieren komt het koperhoudende hemocyanine voor.
Koper beschikt over antibacteriële eigenschappen. Het gebruik van koper in sanitaire installaties en leidingen remt de bacteriegroei, waardoor onder meer legionella minder makkelijk voor komt.
Bronnen
De belangrijkste bronnen van koper zijn de mineralen chalcopyriet, chalcociet, covelliet, azuriet, malachiet en borniet. Deze worden in ruime mate in de aardkorst aangetroffen. Belangrijke vindplaatsen van kopererts zijn Chili, Peru en de Verenigde Staten. In Chili wordt ongeveer een-derde van alle koper gemijnd. Indonesië heeft het afgelopen decennium de sterkte groei van de koperproductie laten zien en was in 2009 de op drie na grootste producent. De belangrijkste gebruikers van koper zijn de China, Duitsland en de Verenigde Staten.
Wereldwijd lag in 2009 de consumptie van koper op 18,4 miljoen ton. De mijnproductie bedroeg 15,8 miljoen ton en door recycling lag het totale aanbod op 18,6 miljoen ton.