ISDN
Integrated Services Digital Network (ISDN) is een vorm van digitale telefonie. Het is de opvolger van het analoge POTS. Met ISDN kunnen over een koperen tweedraadsverbinding op wijkniveau meer gegevens worden getransporteerd dan doorgaans met POTS (Plain Old Telephony System) mogelijk is.
De Engelse betekenis staat grofweg voor 'dienstintegrerend digitaal netwerk'. Dat betekent dat men niet voor iedere dienst een eigen net nodig heeft maar dat het net in staat is verschillende diensten af te handelen. Over hetzelfde netwerk kunnen niet alleen telefoongesprekken maar ook video- en datadiensten (Teletex, Datex, Telefax, Telemetrie, ...) gevoerd worden. Omdat ISDN in tegenstelling tot een analoge aansluiting de data digitaal over de lijn stuurt, kan de capaciteit van de leiding beter benut worden.
ISDN was voor het eerst gedefineerd in 1988 in het CCITT red book.
Een ISDN-verbinding is opgebouwd uit kanalen: een of meerdere B-kanalen (Bearer=drager) en een D-kanaal (Data). Het D-kanaal wordt gebruikt voor de signalering van inkomende en uitgaande oproepen (zoals het kiezen van een nummer of het laten rinkelen van een aangesloten telefoontoestel). Voor de daadwerkelijke verbinding, zoals spraak of (fax-)gegevens wordt gebruikgemaakt van de B-kanalen. ISDN-lijnen met 2 B-kanalen worden ook wel aangeduid met "2B+D". ISDN-aansluitingen met 30 B-kanalen worden ook wel aangeduid met "30B+D".
Varianten
ISDN wordt in diverse landen in verschillende vormen geleverd. In Nederland en België zijn dat een ISDN-2 (ook BRI, Basic Rate Interface, genoemd) en ISDN-30 (ook PRI, Primary Rate Interface, genoemd) voor respectievelijk 2 en 30 B-kanalen van 64 kbit/s. In Nederland is ISDN ook leverbaar in de varianten ISDN-15 en ISDN-20. Deze zijn technisch gelijkwaardig aan ISDN-30, maar met een kleinere capaciteit, resp. 15 en 20 B-kanalen. Het D-kanaal heeft een bandbreedte van 16 kbit/s bij ISDN-2 en 64 kbit/s bij ISDN-30. Het D-kanaal gebruikt een op X.25 gebaseerd protocol.
Het D kanaal is goed voor de opbouw van een verbinding, men beschikt over twee of dertig gelijktijdige gesprekken of dataverbindingen (bv. fax). Het B-kanaal is het "spreekkanaal", terwijl het D-kanaal een controlekanaal is dat altijd open staat. Het D-kanaal wordt tegenwoordig ook gebruikt voor pinautomaten en alarminstallaties. Men spreekt dan over 'Digiaccess'. Digiaccess staat op de nominatie te verdwijnen, ten gunste van PIN en alarm over ADSL.
Met de komst van ADSL werd ook de noodzaak van een tweede B-kanaal voor scheiding van spraak en data minder. In Nederland wordt door de KPN daarom sinds februari 2005 ook ISDN-1 geleverd. De klant heeft daarbij de beschikking over een B-kanaal en twee telefoonnummers voor een abonnementstarief dat niet veel hoger is dan bij een analoge lijn. Iemand die ISDN-2 genomen had vanwege de voordelen voor het gebruik voor internet maar nu een ADSL-verbinding heeft, vermijdt hiermee de kosten voor het omzetten van ISDN naar een analoge lijn en eventuele nieuwe apparatuur en bekabeling.
Multiple Subscriber Number
Multiple Subscriber Number, kortweg MSN, is een bij ISDN gebruikte techniek om telefoonnummers los te koppelen van het aantal beschikbare kanalen.
Een digitale ISDN-lijn kan men met meerdere telefoonnummers koppelen. Allereerst heeft men het hoofdnummer van de ISDN-lijn, en alle bijkomende telefoonnummers noemt men MSN's. Deze MSN's (maximaal 16 per ISDN-lijn) kunnen aangevraagd worden bij de gebruikte ISDN-leverancier.
Indien men meerdere MSN's heeft, kan men per ISDN-telefoontoestel instellen welke MSN als uitgaand nummer gebruikt zal worden, en voor welke inkomende MSN-oproepen dit toestel moet rinkelen.
U bus
De U bus is een tweedraads verbinding bij ISDN-2. De U bus wordt op het IS/RA punt aangesloten. Dit gebeurd op dezelfde wijze als een telefoontoestel op een analoge lijn.
De spanning op de U-bus kon variëren van 30 V tot 99 V.
NT1
Het ISDN-signaal komt bij de klant binnen op de IS/RA en wordt aangesloten op de U-bus van de NT1 (Network Termination). In het begin werd deze NT1 alleen door de monteur van KPN geplaatst, later konden telecominstallateurs en weer later de klant zelf deze NT1 plaatsen.
Functieschema NT1.
S0 bus
De S0 bus is de interne ISDN-lijn die de ISDN-apparaten met de NT1 verbind. Dit is een 2 paars verbinding.
Aan de beide einden van de S0-bus dient ieder aderpaar afgesloten te worden met een weerstand van 100Ω. Als de NT1 aan een kant van de kabel zit dan kan de ingebouwde terminator worden ingeschakeld.
Op de S0-bus mogen maximaal 8 ISDN apparaten worden aangesloten, waarvan er maximaal 4 door de NT1 gevoed kunnen worden. De overige apparaten dienen een eigen voeding te hebben.
Voedingspanning S0 bus
Naast het omzetten van het signaal van en naar de centrale verzorgt de NT1 ook de voeding van aangesloten telefoontoestellen. De spanning is 40 V.
In normaal bedrijf wordt de S0 bus voorzien van spanning uit het lichtnet waarbij voldoen vermogen is om 4 telefoontoestellen te voeden. In noodstroom is voldoende stroom beschikbaar om 1 toestel in beperkte mode te kunnen gebruiken. Hiervoor dient dan wel een van de toestellen als noodtoestel te worden geschakeld.
| Paar | Normaal bedrijf | Nood bedrijf |
|---|---|---|
| 1 | - | + |
| 2 | + | - |
S0-bus configuraties
Point to point werking
Kenmerken:
- Slechts een terminal aangesloten
- Adaptive timing
- Maximale demping 7,5 dB (bij 96kHz)
- Maximale afstand 1 km (kabel met 120 nF/km en Z=150Ω)
- Maximale lengte van de verbindingskabel met de terminal 25 m
Instelling op de NT1:
- Functie lange passive bus / point-to-point aansluiting
- Aansluiting afsluitweerstand 100 Ω
Korte passive bus
Kenmerken:
- Maximaal acht abonnees kunnen worden aangsloten op de bus
- De NT1 bevindt zich aan het uiteinde of in de bus
- Vaste timing (slechts beperkte vertragingsverschillen toegestaan)
- De maximale buslengte is 180 m (kabel met 120 nF/km en Z=75Ω)
- Maximale lengte van de verbindingskabel met de terminal 10 m
Instelling op de NT1:
- Functie korte passive bus
- NT1 aan het uiteinde van bus: aansluiting afsluitweerstand (100 Ω)
- NT1 in de bus: afsluitweerstand (100 Ω) uit schakelen
Korte passive bus.
Korte passive bus met NT1 in de bus.
Lange passive bus
Kenmerken:
- Maximaal vier abonnees kunnen worden aangesloten op de NT1
- De NT1 bevindt zich aan het uiteinde van de bus
- Maximale demping 4 dB (bij 96 kHz)
- Maximale afstand 500 m (kabel met 120 nF/km)
- Maximale afstand tussen de aansluitpunten van de abonnees 50 m
Instelling op de NT1:
- Functie lange passive bus / point-to-point aansluiting
- Aansluiting afsluitweerstand 100 Ω
Terminator
Zoals in bovenstaande tekening is te zien dient tussen pin 4 + 5 en 3 + 6 een weerstand van 100 Ω te worden geplaatst aan ieder einde van de S0 bus. U kunt dit doen door 2 weerstanden van 100 Ω / 250 mW in de laatste doos te plaatsen.
Heeft men een meervoudig aansluitpunt kan men ook een terminator plug gebruiken. Deze zijn kant en klaar te koop of zelf te maken.
Zit aan het begin de NT1, Fritz!Box of een huiscentrale dan dient de terminator hierin aangezet te zijn.
Aderkleuren
| Pin nummer | Ader naam | Gebruik | Cat 5 | KPN norm 88 kabel | Toestelkabel plat |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | - | ||||
| 2 | - | ||||
| 3 | a2 | TX | Oranje | Oranje | Zwart |
| 4 | a1 | RX | Blauw | Rood | Rood |
| 5 | b1 | RX | Wit/blauw | Blauw | Groen |
| 6 | b2 | TX | Wit/oranje | Wit | Geel |
| 7 | - | ||||
| 8 | - |
Het gebruik van norm 88 kabel voor de S0 bus wordt afgeraden, tenzij men maar enkele meters nodig heeft. Voor de U bus is het geen probleem.
Huiscentrale
Indien de huiscentrale klemblokken heeft dient u de kabel volgens onderstaande tekening aan te sluiten. De huiscentrale is het begin van de bus en heeft een ingebouwde terminator.
Aansluiten van de S0-bus op een huiscentrale
Testen van de S0-bus
Bij het testen van de bus met een lijntester is het belangrijk dat de terminator en alle apparatuur van de bus is verwijderd.
In normale bedrijfs mode moet de tester 4 maal groen branden. Is er een draadbreuk dan zal het betreffende ledje niet branden. Indien je 4 maal rood hebt kan het zijn dat je in noodstroommode staat, de NT-1 heeft geen netspanning, of er zijn vele aders verwisseld. Stop de tester direct in de bron van de bus.
Zijn er enkel rood dan is er sprake van verwisseling van de aders.
We beginnen op de laatste aansluitdoos en werken naar de NT-1 toe en zorgen we dat op de laatste stopcontact vier maal groen hebben. Is op de laatste bus alles groen dan kan de terminator weer geplaatst worden en de apparatuur weer met de bus verbonden worden.
Bij rode of niet brandende leds moeten we naar voren toe en kijken of hier alles goed werkt.
ISDN apparatuur
Telefoontoestellen
| Type | Handleiding |
|---|---|
| Tiptel 192 | Handleiding |
| Tiptel 193 | Handleiding |
| Vox 920 | Handleiding |
| Vox 935 | Handleiding |
| Vox Chicago 220 | Handleiding |
| Vox Alpha | Handleiding |
| Vox Delta | Handleiding |
ISDN telefoontoestel
ISDN telefoons kunnen meestal met drie nummers worden geprogrammeerd.
Bij gebruik van ISDN telefoontoestellen kan er een als noodstroom toestel ingesteld worden. Deze functie heeft met het uitschakelen van ISDN geen nut meer.
Op enkele Fritz!Boxen kunnen nog ISDN telefoontoestellen worden gebruikt. Ook kan men een digitale telefoon adapter gebruiken.
Terminal adapters
| Type | Poorten fxs | Aansluittype | Handleiding |
|---|---|---|---|
| Moduvox | 2 | 6P4C | Handleiding |
| Teles iTA / 2TR box | 2 | 6P4C | Handleiding |
| Duovox | 2 | 6P4C | Handleiding |
| Duovox 2 | 2 | 6P4C | Handleiding |
| Quattrovox 1 | 4 | Draadklemmen | Handleiding |
| Quattrovox 2 | 4 | Draadklemmen | Handleiding |
| Quattrovox 3 | 4 | Draadklemmen | Handleiding |
| Quattrovox 4 | 4 | 6P4C + Draadklemmen | Handleiding |
| Quattrovox 5 | 4 | 6P4C | Handleiding Extra |
| Tiptel 41 | 4 | 6P4C | Handleiding |
| Tiptel 810 | 8 | 6P4C | Handleiding |
Quatrovox terminal adapter.
Om met de oude analoge appartuur te kunnen werken moet het digitale signaal in een analoog worden omgezet. Dit gebeurd in een kast met 2 of 4 aansluitingen voor analoge apparatuur welke een beperkte telefooncentrale functie hebben. Deze adapters kunnen aan iedere poort een of meer nummers toekennen.
Configuratiekaart voor de Quatrovox I t/m IV.
Fax
Als protocol wordt hier G4 gebruikt. Dit protocol maakt het mogelijk dat een fax met 64 kb/s wordt verzonden. Daarnaast kunnen deze machines ook met G3 naar analoge machines faxen. Dit type machine is zelden verkocht, maar de FAX functie op een computer met ISDN kaart zou G4 moeten kunnen zenden en ontvangen.
ISDN interface
De ISDN interface wordt gebruikt om via een ISDN-lijn met de PC bij een ISP te kunnen inbellen op dezelfde manier als met een analoog modem. De PC ziet deze kaart als een netwerkkaart.
Er worden active en passieve kaarten gebruikt.
PCI ISDN kaart
KPN leverde in het begin de webvox. Deze combineerde een terminal adapter en een ISDN interface met USB aansluiting.
Huiscentrales
De huiscentrale biedt de mogelijkheid van intern bellen tussen zowel analoge- als ISDN-toestellen zonder dat er kosten gemaakt worden voor het gesprek. Ook is het mogelijk om inkomende externe gesprekken van het ene naar het andere toestel over te zetten.
De huiscentrales worden geleverd in verschillen type met 1 of 2 ISDN bussen en 4 tot 8 analoge aansluitingen. Er is ook de keuze tussen 1 of 2 externe ISDN lijnen.
Op de Fritz!Box met FON-S0 bus kan men nog steeds ISDN centrales aansluiten en gebruiken.
ISDN-30 werd altijd op een huiscentrale aangesloten.
ISDN en VoIP
Sinds de introductie van Voice over IP worden door sommige fabrikanten van modem/routers waaronder AVM, modem/routers geleverd die een intern S0 bus hebben, zodat men met ISDN apparatuur kan blijven werken. De NT-1 wordt dan door b.v. de Fritzbox vervangen welke dan via VoIP de telefoongesprekken regelt.
Einde van ISDN
Per 1 september 2019 eindigde de dienstverlening voor ISDN (1/2) enkelvoudig/meervoudig.
Per 1 oktober 2021 eindigd de dienstverlening voor ISDN 15/20/30.
Als vervanging is VoIP de enigste keuze.