Chemisch element IJzer (Fe)
Atoomnummer 26.
IJzer levert een belangrijke bijdrage aan het zuurstoftransport en de vorming van rode bloedcellen. IJzer is namelijk een onderdeel van de enzymen hemoglobine (in het bloed) en myoglobine (in de spieren) en andere enzymen. Verder is ijzer belangrijk in de energieproductie en het verhogen van de lichamelijke weerstand. Voorkomt bloedarmoede en is van belang voor de groei. Tevens helpt ijzer bij vermoeidheid en zorgt het voor een gezonde huidskleur.
Vrouwen absorberen meer ijzer dan mannen, maar een ijzertekort komt meer voor bij vrouwen dan mannen. Dit heeft te maken met het bloedverlies tijdens de menstruatie. Ook de bloedaanmaak voor de foetus, borstvoeding, en het gebruik van een spiraaltje, doen een grote aanspraak op de ijzerreserves van een vrouw. Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwen vanaf de pubertijd tot aan de menopauze een groot risico lopen op een chronisch ijzer tekort. Zo kan er bloedarmoede optreden. Klachten van vrouwen met ijzertekorten zijn: vermoeidheid, een bleke huid, ademhalingsmoeilijkheden bij inspanning, hoofdpijn, hartkloppingen, een gebrekkige eetlust en tintelende handen en voeten.
IJzer is een spoorelement.
Zonder ijzer zou er geen zuurstoftransport plaatsvinden van de longen naar de afgelegen organen en spieren. Het lichaam bevat zoveel ijzer dat er een spijker van 5 gram uit gesmeed zou kunnen worden. 75% van al het ijzer is, in de vorm van hemoglobine met de rode bloedlichaampjes, voortdurend betrokken bij de bloedsomloop. Zonder ijzer zou er op aarde geen menselijk of dierlijk leven aanwezig kunnen zijn. Gebrek aan ijzer heeft invloed op de vorming van bloed, en veroorzaakt bloedarmoede. Typische symptomen zijn: bleek worden, gebrek aan eetlust en uitputtingsverschijnselen.
Functie: Aanmaak hemoglobine (zuurstof transport in het bloed)
Belangrijke bronnen van ijzer zijn onder andere: (orgaan)vlees, wild, zeewier, mosselen, groene bladgroente (peterselie), graanproducten, gedroogd fruit, noten en volkorenbrood.
Vrouwen die in verwachting zijn, borstvoeding geven of menstrueren, kinderen, atleten en vegetariërs kunnen extra ijzer nodig hebben. Voedingssupplementen met ijzer zullen zonodig door uw huisarts worden voorgeschreven.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid ijzer is 14 mg. De maximale dagelijkse veilige doses is 20 mg, tenzij onder controle van een arts.
Een overdoses ijzer kan constipatie, diaree en in zeldzame gevallen, bij extreem hoge doses, de dood tot gevolg hebben. Wees voorzichtig bij het geven van ijzersupplementen aan kinderen, zelfs doses van 3 gram kunnen dodelijk zijn.
Meer ijzer in het bloed bij matig alcoholverbruik
Het dagelijks verbruik van maximum twee glazen alcoholische drank schijnt het risico op bloedarmoede ten gevolge van ijzertekort te verminderen, zonder aanleiding te geven tot een teveel aan ijzer. Dat blijkt uit nieuw Amerikaans onderzoek.
IJzertekort komt vaak voor en kan een oorzaak zijn van bloedarmoede (anemie). IJzertekort wordt meestal veroorzaakt door bloedverlies (bloeding, overvloedige regels). Maar in een aantal gevallen is de oorzaak ervan niet gekend. Een Amerikaanse studie onderzocht de mogelijke oorzaken en de frequentie van ijzertekort bij de bevolking.
Calcium en ijzer zijn twee voedingsstoffen die een belangrijke rol spelen in het behoud van een goede gezondheid. Beide moeten in voldoende mate aanwezig zijn in onze dagelijkse voeding. Verschillende voedingsonderzoeken tonen aan dat de dagelijkse inname van calcium en ijzer vooral bij vrouwen vaak onder de aanbevolen hoeveelheid ligt. Menstruerende vrouwen en opgroeiende kinderen lopen het meeste risico op een ijzerdeficiëntie. De symptomen van een ijzertekort zijn futloosheid, vermoeidheid, bleekheid, hoofdpijn, palpitaties en duizeligheid. Andere verschijnselen zijn broze nagels en een ontsteking van de tong. Baby’s en kinderen die te weinig ijzer binnenkrijgen, groeien minder snel dan hun leeftijdsgenootjes en boeken verstandelijk minder vooruitgang. Door hun verminderde weerstand zijn ze bovendien meer vatbaar voor infecties.
Binnen een kleinschalige studie constateerden wetenschappers onlangs dat een opvallend aantal kinderen met ADHD een ijzertekort heeft. Deze resultaten bieden een interessant aanknopingspunt voor verder onderzoek. Het verband tussen ijzertekort en ADHD is hiermee echter niet bewezen. Wetenschappers van het Robert Debre Ziekenhuis in Parijs maten het ijzergehalte in het bloed bij 53 kinderen met ADHD en 27 kinderen zonder ADHD, maar met matige leesproblemen. Van de 53 kinderen met ADHD bleek 84 procent een ijzertekort te hebben, van de 27 kinderen zonder ADHD bleek 18 procent een ijzertekort te hebben. Daarnaast bleek de ernst van het ijzertekort voor 30 procent de ernst van de ADHD-symptomen te voorspellen. De oorzaak van het ijzertekort is volgens de onderzoekers onbekend; de kinderen waren niet ondervoed.
IJzer is één van de vele noodzakelijke stoffen die we halen uit onze voeding. IJzer vervult een aantal belangrijke functies in ons lichaam en een tekort aan deze stof kan - net als een teveel trouwens - leiden tot gezondheidsproblemen.
De best gekende functie van ijzer in ons lichaam is wellicht als onderdeel van een eiwit in de rode bloedcellen in het bloed, met name het hemoglobine, dat verantwoordelijk is voor het zuurstoftransport van de longen naar de weefsels. Dit ijzer noemt men het functioneel ijzer. Daarnaast is er in het lichaam ook een reserve aan ijzer in de vorm van "ferritine", opgestapeld vooral in lever, milt, beenmerg en skeletspieren. Bepaling in het bloed van (onder meer) de parameters hemoglobine en ferritine wordt gebruikt om de ijzerstatus van individuen te beoordelen.
IJzer is aanwezig onder twee verschillende chemische vormen: het 'haemijzer' en het 'niet-haemijzer'. Haemijzer is terug te vinden in dierlijke voedingsmiddelen (vlees, vis, gevogelte,…) en wordt goed opgenomen in het lichaam. Het niet-haemijzer (in plantaardige voedingsmiddelen zoals granen, groenten en fruit) kent een minder goede absorptie. De opname van het niet-haemijzer is afhankelijk van de samenstelling van de maaltijd. In aanwezigheid van o.a. oxalaten (bijv. in spinazie), fytaten (bijv. in granen) en polyfenolen (bijv. in thee) wordt de absorptie bemoeilijkt. Ook calcium (in zuivelproducten) zou de opname inhiberen. Daartegenover staat dat de gelijktijdige inname van vitamine C (in fruit) en dierlijk voedsel (vlees, vis en gevogelte) de absorptie van het niet-haemijzer verbeteren.
Het percentage ijzer dat opgenomen wordt is ook afhankelijk van de hoeveelheid ijzer opgeslagen in het lichaam. Als de ijzerreserves laag zijn, zal de opname toenemen en de opname zal dalen als de reserves voldoende zijn.
Een tekort aan ijzer in het lichaam kan leiden tot anemie of bloedarmoede. Dit tekort kan veroorzaakt zijn door een inadequate ijzertoevoer (onvoldoende goed absorbeerbaar ijzer in de voeding) of door een verhoogde ijzerbehoefte. Een verhoogde behoefte treedt voornamelijk op gedurende de adolescentie (omwille van de groeispurt) en gedurende de zwangerschap (omwille van de ontwikkeling van placenta en foetus en de toename van de rode celmassa). Daarenboven hebben vrouwen een hogere behoefte dan mannen omwille van het cyclisch menstrueel bloedverlies.
Bron: Universiteit van Gent
De meest voorkomende symptomen van een ijzertekort zijn:
Andere verschijnselen kunnen zijn:
Voedingsmiddelen in de Nederlandse voeding die veel ijzer bevatten zijn: vlees en vleeswaren, lever, ei, peulvruchten, appelstroop, gedroogd fruit, noten, volkoren brood en volkoren graanproducten, aardappelen en (groene) groenten. Daarnaast zijn er nog ijzerverrijkte producten zoals EverGreen, Milkbreak, FruitKick en Roosvicee Ferro. Ook wordt aangeraden bij elke maaltijd een product te eten dat veel vitamine C bevat, omdat vitamine C de opname van ijzer, uit plantaardige producten, in de darmen bevordert. Rijk aan Vitamine C zijn groente, fruit, vruchtensappen op basis van citrusfruit, en sappen waaraan extra vitamine C is toegevoegd.
Bron: Liga.nl
IJzer is een sporenelement dat een belangrijke rol speelt bij de stofwisseling, omdat ijzer nodig is voor transport, overdracht en opslag van zuurstof. Een ijzertekort leidt tot een verhoogde kans op infecties en uiteindelijk tot bloedarmoede. Door dit tekort neemt de hoeveelheid hemoglobine af, waardoor een zuurstoftekort in de cellen ontstaat. Hemoglobine is de rode bloedkleurstof in de rode bloedcellen, die zuurstof vervoert van de longen naar de lichaamscellen. Verschijnselen van een ijzertekort zijn o.a. moeheid, lusteloosheid, hartkloppingen, kortademigheid na inspanning, hoofdpijn en duizeligheid.
IJzer uit plantaardige voedingsmiddelen wordt slechter opgenomen als deze worden gegeten samen met:
Bron: Vivera
Al in 2002 waarschuwde Mercola voor ijzerstapeling. Vruchtensap, rood vlees en supplementen kunnen voor een overschot aan ijzer leiden wat weer kan zorgen voor verhoogde kans op hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en andere ziekten. Mensen die meer dan 4 keer per week rood vlees aten hadden 3 keer meer kans op ijzeroverschotten. Volle granen kunnen dit weer enisgzins temperen. Onderzoekers wijzen ook met name naar supplementen die ook weer ijzer bevatten wat extra nadelig kan zijn.
Als er meer ijzer in het lichaam komt dan nodig is voor de bloedaanmaak en de andere biologische functies, dan wordt dit ijzer gestapeld: het kan immers het lichaam niet op een natuurlijke manier verlaten.
Het overschot aan ijzer wordt opgeslagen in: